Mavzu: Soya o’simligini xalq ahamiyati. Soya ekinida tezpisharlikga hosilning sifatiga qaratilgan seleksiya. Reja

XULOSA
Soya seleksiyasining samaradorligi ma’lum darajada genetika fanini
rivojlanishiga – seleksiyaning nazariy asosiga bog‘liq. Soyaning hozirgi zamon
seleksiyasi geterozis hodisalaridan foydalanishga asoslangan. Bu ekin seleksiyasi
o‘zidan changlatilgan intsukt liniyalarini chatishtirishdan olingan duragaylarning
geterozis samarasiga asoslanib o‘tkazilmoqda. O‘zbekistonda soya ekini
selektsiyasi sohasida qator ilmiy xodimlar shug‘ullanib bir necha navlarni
yaratgan, bulardan xozirgi kunda bir nechta navlar Davlat reyestriga kiritilib
respublikamiz xo‘jaliklarida ekishga ruhsat berilgan. Soyaning ekiladigan navlarining aksariati tarkibida 38-45% oksil va 17-21% moy saqlaydi. Ayrim shakllarda bu ko‘rsatkichlar 52 va 27 % ni tashkil etib, oqsil moddasining tarkibi bilan moy miqdori orasida yakkol tasvirlangan teskari korrelyatsiya (minus 0,3-0,7) kuzatiladi.Urug‘ qobig‘ining rangli va qora tusli tezpishar navlarining urug‘ida sariq urug‘li o‘rtapisharlarga nisbatan oksil moddasi ko‘prok saklanadi. Ko‘p oqsilli navlarda oqsilni va moyni jamlangan miqdori ko‘p moylilarga nisbatan yukorirok bo‘ladi. Soya urug‘ining tarkibida oksil mikdori - genetik shartlangan asoslangan xususiyat - simbiotik faolligi bilan chambarchas bog‘liq. Soyada barg satxi reproduktiv davrlarga o‘tishida ko‘payib 60 ming/m gacha yetadi. Xattoqi ba’zi bir ertapishar navlarda 115 ming/m gacha xam yetgan.
Birinchi duqkaklari birinchi gullari paydo bo‘lgandan keyin 10-14 kundan
keyin shakllana boshlaydi keyin gullash kancha davom etsa shuncha davom
etaveradi. Soya rivojlanish davrining kritik davrlari gullash va donning to‘lishishi
davridir. Olimlarning fikricha madaniy soya yovvoiy xolda o‘suvchi soyadan G.ussuriensis Regel and Maak dan kelib chiqqan.Yoruglikka talabi. Soya qisqa kunga kiriuvchi o‘simliklar guruxiga kiradi, qisqa kunda gullash erta boshlanadi, kunning o‘zayishida-kechroq. Lekin ba’zi bir turlari kunning o‘zayishida gullamaydi.