|
Mehnat ta’limi tamoyillari. Ta’lim va tarbiya birligi - ta’lim jarayonida o'quvchilarni tarbiyalash. Masalan: gazlamadan biror buyumni bichishni o'rgatishda, buyumni bichish bo'yicha bilimlar, ko'nikm alar va malakalar hosil qilish bilan birga gazlamadan tejamkorlik bilan foydalanishni o'rgatish bilan iqtisodiy tarbiya shakllanadi. Yoki tikuv buyumiga moslab bezaklar tanlab, sifatli tikishni o'rgatish bilan o'quvchilarda badiiy tarbiya, tikuv mashinasida o'tirib tikayotganda tikuv mashinasiga qarash, sozlangan mashina bilan ishlash, ish kiyimiga qarash, ish jo'yini batartib bo'lishiga e’tibor berish orqali axloqiy tarbiya shakllanadi.
Kasb ta’limi jarayonida o ‘tilayotgan katta va kichik m avzularning mazm unidan kelib chiqadigan tarbiyaviy tom onlarini to ‘g‘ri belgilash va uni ta’lim bilan birga bir butunlikda amalga oshirishni ta’m inlash juda m uhim va hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Mehnat ta’limining ilmiyligi, politexnik xususiyatlari. O'quvchilar Mehnat ta’limi darslarida olgan texnik bilimlari, Mehnat ko'nikm alari va malakalari tom m a’nosi bilan ilmiy va politexnik xususiyatga ega bo'lish kerak. Ilmiylik tamoyiii o'quvchilarga amalda sinalgan, ilmiy jihatdan to'g'ri, fanning eng yaxshi yutuqlarini hisobga olgan texnik m a’lumotlarni berishni ko'zda tutadi. D em ak, ilmiylik tam oyilini amalga oshirish o'quvchilarga ilmiy asoslangan, tajribada sinalgan, fanning eng yangi yutuqlarini hisobga olgan texnikaviy ma’lumotlarni yetkazishdir. Mehnat ta’limi o'qituvchisi mashg'ulotlarni olib borish jarayonida beriladigan ma'lumotlarda sof ilmiy terminlardan foydalanishi, fanda qabul qilingan ramziy belgilar, formulalar, o'lcham larni qo'llashi lozim.
Mehnat ta’limi jarayonida o'quvchilar har xil materiallarga ishlov berish, andaza tayyorlash, modellashtirish ishlarini bajaradilar. Bunda o'quvchilarda faqat ko'nikma va malaka hosil bo'lib qolmay, balki ularda o'rganayotgan mehnat jarayonlarining ilmiy asoslari haqida tushunchalar hosil bo'ladi. Masalan: biror buyumni m odellashtirish uchun o'quvchilar eng avval modellash elementlari bo'yicha ilmiy m a’lumotga ega bo'lishi kerak. Mazkur ilmiylik tamoyiii talablariga binoan o'quvchilar mehnat darslarida stanoklar, uskunalar, mexanizmlar, mashinalar, asboblar, moslamalarning yangi namunalari bilan, ishlab chiqarishda ishlatiladigan materiallarning eng yangi markalari bilan, ilg'or texnologik jarayonlar va Mehnatni ilmiy tashkil qilish bilan tanishtirilishi kerak.
Agar buni maktab ustaxonalarida amalga oshirib bo'lmasa, u holda ishlab chiqarish korxonalariga bir necha marta ekskursiyalar uyushtirib bajarish mumkin. Mehnat ta’limi o'quvchisi ilmiylik tamoyili talablariga amal qilib, o'quv ustaxonalaridagi mashg'ulotlarda faqat ilmiy atamalardan, fanda qabul qilingan ramziy belgilar, formulalar, o'lchash va hokazolardan foydalanishi kerak. Maktab ustaxonalaridagi mehnat ta’limi, uning m azm uni, ya’ni m ashina, mexanizm , asboblarning tuzilish va ishlash tamoyillariga oid texnik ma’lumotlar, shuningdek, amaliy topshiriqlarni bajarish texnologik jarayonlari, mehnat usullari umumiylik va xususiylikning birligi sifatida qarab chiqilganda ilmiy texnologik, politexnik xususiyat kasb etadi.
Shu bilan birga mehnat jarayonining boshqa texnik-texnologik obyektlari va elementlariga xos umumiy qonuniyatlar belgilanishi, ularning ilmiy-texnik va ruhiy-fiziologik asosi tushuntirib berilishi zarur.
Chunonchi, metall qirqish stanoklari va yog'och ishlash asboblarini o'rganish vaqtida, tikuv mashinasida ishlashda ayni bir xil uzellar, uzatish mexanizmlari, qirqish asboblarining tuzilishi va vazifasi o'rganiladi. Yog'och (rejalash, iskanlash, arralash, randalash) va metallarga ishlov berish (rejalash, qirqib tushurish, kesish, arralash va hokazo), xamir tayyorlash, go'shtni qovurish, dimlash paytidagi mehnat jarayonlarini o'rganishda mehnat usullari, mehnatni tashkil qilish, asboblar, konstruksiyalar kabilarda ko'pgina umumiy tomonlar mavjud.
Bundan tashqari Mehnat ta’limi o'qituvchisi o'z darsida o'quvchilarning fan asoslari bo'yicha (tabiatshunoslik, fizika, kimyo, matematika, chizm achilik va hokazolardan) ongli bilimlaridan bajariladigan obyektlarning (texnikaviy qurilma, model, maket va boshqalarning) tuzilishi, ishlash tamovili va hokazolarda, tayyorlash texnologiyasini asoslashda foydalanishi kerak.
Demak, politexnik tamovil shu bilan ham xarakterlanadiki, o'quvchilarga mavzuga mos ravishda ishlab chiqarish sohalaridagi avtomatlar, moslamalar, ishlab chiqarish jarayonlari haqida tushunchalar berib borishni bildiradi. Masalan: tikuvchilik korxonalarida yengil ko'ylaklarni tikishda yoqaga ishlov berish, cho'ntak, burmalarga ishlov berish, shuningdek, issiqlik ishlovi berish; yorib dazmollash, presslash, butab dazmollash tushunchalari o'quvchilar ongiga singdirib boriladi.
Demak, o'qituvchi ishlab chiqarish sohasidagi yangiliklarni Mehnat ta’limi darslari bilan bog'lab olib boradi, natijada o'qituvchi texnika va fandagi yangiliklarni o'quvchilarga yetkazadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
