Mavzu: biologik oksidlanish. Mitoxondriyalar va energiya almashinuvi

yuqori kumulyativlik xossasiga ega bolgan moddalar II -sinfga, o‗rtacha kumulyativlik xususiyatga ega bo‗lgan moddalar III sinfga va past kumulyativlik xossasiga ega bo'lgan moddalar IV sinfga taalluqlidir.

Ayrim turdagi sanoat zaharlari umumzaharli ta‘sir samarasidan tashqari spetsifik ta‘sir ko‗rsatish xususiyatiga ham egadir - allergenlik, kanserogenlik, mutagenli, teratogenli, embriotoksik ta‘sir kabilar. Sanoat allergenlari - bu shunday moddalarki, ular organizmga tushganda, ma‘lum muddatlardan so‗ng organizmni allergizatsiya holatiga olib keladi. Allergenlik xususiyatiga kopincha yuqori molekulali organik birikmalar ega boLadi, ammo ma‘lumki ko‗pgina quyi molekulali moddalardan tortib, toki ayrim kimyoviy elementlargacha ana shunday ta‘sir ko‗rsatish xususiyatiga ega, masalan, kobalt, nikel birikmalari.

Bu moddalar organizmda gaptenlik vazifasini o'taydi, hujayralardagi oqsil molekulalari bilan birikib murakkab komplekslar hosil qiladi, bu moddalar o‗z o‗rnida organizmni autoallergizatsiya holatiga olib keladi. Ishchilar organizmida yuzaga keladigan allergik holatlar tez sodir bo‗ladigan sekinlik bilan yuzaga keladigan allergik reaksiyalar ko‗rinishida namoyon bo'lishi mumkin. Tez sodir bo‗ladigan allergik reaksiyalarga bronxial astma, angionevrotik shish, eshakemi va sekinlik bilan yuzaga keladigan allergik reaksiyalarga - dermatitlar, ekzemani kiritish mumkin. Bunday reaksiyalarning kelib chiqishida nasldan-naslga Òtuvchi moyillik, neyroendokrin kasalliklar va shaxsiy moyillik holatlari katta ahamiyatga egadir.

Kasbiy allergozlarning profilaktikasi juda murakkabdir, chunki allergiyaning
shakllanishida yoki ayrim hollarda allergik reaksiyalarni kelib chiqishida juda
kichik miqdorlardagi allergenlarning ta‘siri ham etarli bo‗lib qoladi. Bunday
vaziyatlarning oldini olish uchun allergik ta‘sir ko‗rsatuvchi moddalarning o‗zini
yoki guruhini aniqlash va organizmni desensibilizatsiyalash juda muhimdir yoki
bo‗lmasa shu organizmni allergenlar bilan bo‗ladigan aloqasiga umuman barham
berish zarur. Birlamchi profilaktik tadbirlarni o‗tkazish uchun
ishchilarga
kimyoviy moddalarning ta‘sir etish mumkinligini kamaytirishga qaratilgan
tadbirlar (umumzaharli ta‘sirlarning oldini olishga qaratilgan tadbirlar kabi) dan
tashqari ishchilarni ishga qabul qilishda ularning allergiyalarga moyillik holatlarini
tekshirish kerak bo‗ladi
Kanserogenli ta‟sir - bu kimyoviy moddalarning xavfli o‗smalarni keltirib
chiqarish xususiyatidir. Sanoat kanserogenlari ko‗p va xilma- xildir. Butun dunyo Sog'liqni Saqlash tashkiloti tarkibiga kiruvchi guruhining tasnifiga ko‗ra (1982) barcha kanserogenlik xususiyatiga ega bo‗lgan moddalar ikki guruhga bo'linadi:
1-guruh - odam organizmi uchun kanserogenli ta‘siri aniqlangan moddalar;
4-aminodifenil, margumush va uning birikmalari, asbest, benzol, benzidin, xlormetilmetalli efir, xrom va uning birikmalari, 2- nafitilamin, qurum qatronlar, mineral yog‗, vinilxlorid va b.q

2 guruh - odam organizmi uchun kanserogenli xususiyati bo'lishi mumkin bo'lgan moddalar. Bu guruhga kiruvchi moddalar yana 2 guruhga bo'linadi: a) odam organizmi uchun kanserogenli xususiyati yuqori bo‗lgan moddalar (akrilonitril, benz(a)piren, berilliy, dietilsulfat, 0-toluidin, nitrozoaminlar va b.q.); b) odam organizmi uchun kanserogenlik xususiyati past bo‗lgan kimyoviy moddalar (to'rtxlorli uglerod, xloroform, xlorfenollar, dibro- metan, formaldegid, ayrim turdagi gerbitsidlar va b.q.)

E’tiboringiz uchun rahmat