Mavzu: aminokislotalar va oqsillar oqsillarga sifat reaksiyalar. Darsning maqsadi

6.UGLEVODLAR


Darsning maqsadi: Talabalarni uglevodlarga xos sifat reaksiyalar orqali uglevodlarning fizik-kimyoviy xossalarining mohiyati bilan tanishtirish. Talabalarning uglevodlar haqidagi nazariy bilimlarini rivojlantirish va mustahkamlash.

Darsning rejasi:1. Mashg‘ulotning nazariy qismini takrorlash.
2. Uglevodlarga xos sifat reaksiyalarni o‘tkazish:
A) monosaxaridlarga xos reaksiyalar;
B) disaxaridlarga xos reaksiyalar.
3. Tajribalar natijalarini muhokama qilish.:


Dars uchun kerakli jihozlar:2ml li glukozaning 5% li eritmasi,probirkalar,2ml kumush nitratning 10% li eritmasi, 2ml ammoniy nitratning 5% li eritmasi


Nazariy qism.

Uglevodlar monosaxaridlar, oligosaxaridlar va polisaxaridlarga bo‘linadi. Monosaxaridlarning sifat reaksiyalari aldozalarning aldegid guruhlarini oson oksidlanishiga asoslangan. Bunda aldoza tegishli kislotaga aylanadi. Oksidlovchi esa, masalan kumush oksid qaytariladi.

HOCH₂ – (CHOH)₄ – CHO + Ag₂O = HOCH₂ – (CHOH)₄ – COOH + 2Ag

Disaxaridlar ham yuqoridagi usul bilan aniqlanadi (saxarozadan tashqari). Ketozalar, masalan fruktoza asosan Selivanov reaktivi yordamida aniqlanadi.
Monosaxaridlarga xos reaksiyalardan yana biri ularni kuchli kislotalar ta’sirida degidratlanib furfurol va oksimetil-furfurol hosil qilishidir. Pentozalarning (masalan, riboza, arabinoza va b.), degidratlanishi natijasida furfurol geksozalar (masalan, glyukoza, fruktoza ) degidratlanishi natijasida esa oksimetilfurfurol hosil bo‘ladi.
Polisaxaridlarni aniqlash uchun ular avval gidroliz qilinadi. Kraxmal iod bilan ko‘k rangli birikma hosil qiladi. Uning gidorlizlanish mahsulotlari iod bilan sariq, qizil, binafsha, qo‘ng‘ir rangli birikmalar hosil qiladi. Glikogen iod bilan qo‘ng‘ir rangli birikma hosil qiladi.
Yuqoridagi reaksiyalardan tashqari boshqa spetsifik reaksiyalar ham mavjud. Bunday reaksiyalardan uglevodlarning sifat va miqdoriy analizida keng foydalaniladi.