Mavzu: Algoritmlarni ifodalasн usullari ishdan maqsad

Algoritmni ifodalash usullari

Algoritmni ifodalaganda, uni ko’rgazmali, aniq va ixcham ko’rinishida keltirish va amalda qo’llash uchun qulay holda ifodalash talab qilinadi.

Algoritmni ifodalashda asosan uch xil usuldan foydalaniladi:

1. 
   Algoritmni so’z orqali ifodalash.
   
2. 
   Algoritmni operator ko’rinishida ifodalash.
   
3. 
   Algoritmni grafik ko’rinishida, ya`ni bloq-sxemalar ko’rinishida ifodalash.
   

Algoritmni so’z orqali ifodalashga misol ko’rib chiqaylik:

1-misol. A, V,S,D va X sonlari berilgan. Agar C*x – D ≠ 0 shart berilgan sonlar uchun o’rinli bo’lsa, quyidagi y–ning qiymatlari hisoblansin:

u = (A*X+V) - (S*X);

Уеchish: Dastlab hisoblashni tushunarli bo’lishi uchun algoritmni so’z orqali va formula ko’rinishida keltiramiz:

So’z orqali bayoni		Formula ko’rinishi
1 2 3 4 5	A ni X ga ko’paytirib, natija R1 bilan belgilansin; R1 ni V ga qo’shib, natija R2 bilan belgilansin; S ni X ga ko’paytirib, natija R3 bilan belgilansin; R3 dan D ni ayirib, natija R4 bilan belgilansin; R2 ni R4 ga bo’lib, natija u ning qiymati deb hisoblansin.	A*X=R1; R1+ V = R2; S*X = R3; R3- D = R4; R2/R4 = u;

Bu misol hisoblashga oid masalalar Yechishning eng sodda algoritmidir. Algoritmlarni so’zlar orqali bayoni unchalik ko’rgazmali va qulay bo’lmaganligi sababli uni ifodalashda asosan grafik usulda yoki blok-sxema ko’rinishida ifodalash keng tarqalgan.

Algoritmlarni blok-sxemalar ko’rinishida ifodalashda quyidagi geometrik figuralardan foydalaniladi:
Boshlanishi va oxiri;

Ma`lumotlarni kiritish va chiqarish;

Hisoblash;

Shartni tekshirish;

Natijani qogozga chiqarish;

Qism dasturga murojaat qilish;

Natijani monitorga chiqarish;

Izoh;
Blok – sxemalar orqali algoritmni ifodalanganda, har bir blok ichida bajariladigan amal yoziladi. Bloklar o’zaro chiziqlar orqali birlashtiriladi. Bu chiziqlar hisoblash yo’nalishini belgilaydi. Ketma-ketlikni aniq ko’rsatish maqsadida har bir blokning yuqori chap qismiga nomer qo’yish ham mumkin.

Algoritmning bazali boshqarish konstruktsiyasi

Hozirgi paytda algoritmlar sxemasini ishlatishda faqat amallarning ketma-ketligini ko’rsatishdan iborat bo’libgina qolmay, balki blokli simvollarni guruhlashtirishdan ham iboratdir. Bu an`ana algoritmlarni bazali boshqarish konstruktsiyasi deb yuritiladi, ularga ketma-ketlik, tarmoqlanish va takrorlanish kabi algoritmlar misol bo’la oladi.

Masalan:






Sikl (takrorkanishi) berilgan shartni bajargunga qadar bir necha marta bajarilishi.
Blok yoki blok Tarmoqlanish beril-

guruhlarning gan shartga qarab amal-

ketma-ket larning birini tanlab

joylanishi bajarish

Algoritmlarni blok sxemalar bilan ifodalashda GOST 19.003-80, belgilashlarni esa GOST 19.002.80 bilan shakllantirish kerak.

Bloklar ichidagi simvollar GOST 2.304-81 ga asosan chizma shriftida bajarilishi shart.

Ma`lumki, chiziqli algoritmlar amallar ketma - ketligini tashqil qilib, hisoblash jarayonida, ular kelish tartibi bo’yicha faqat bir martagina bajariladi. Amalda chiziqli algoritmlar juda kam uchraydi. Bunday algoritmlarni asosan katta formulalarni yuqori aniqlikda hisoblashda foydalanish mumkin. Chiziqli algoritmga misol ko’raylik. Berilgan:

Bu misolni yechish jarayonini bir necha boskichga bulib, uning algoritmini so’zlar orqali ifodalash, hamda blok-sxema ko’rinishidagi usulini keltiramiz:

I ). Co’z orqali ifodalash algoritmi: Blok – sxema ko’rinishi

1. 
   Hisoblansin Z = ax³ + b
   

___

2. 
   Hisoblansin S = √ z
   

3. 
   Hisoblansin t = lnZ
   

4. 
   Hisoblansin r = 3+t
   

5. 
   Hisoblansin y = arctg(r)
   

Keltirilgan barcha boskichlar arifmetik amallarning ketma - ket bajarilishini va har bir natija keyingi hisoblashlar uchun ishlatilishini takozo etadi.

II. AMALIY VA LABORATORIYА ISНI VARIANTLARI
TOPShIRIQ. Berilgan ifodalarni hisoblashning algoritmini so’z orqali (matnli) va blok-sxemali (grafikli) ko’rinishlarini tuzing:

1.

2.
3. . ;
4.
5.
6. ;

7. ;

8. ;
9. ;

10.

11. ;

12. ;

13. ;

14. ;

15. ;

16. ;