|
a)
b)
21-rasm
.
Kompleks
U
N
kuchlanish qiymatiga (21b- rasm) vektor
NN
1
mos keladi. Bu diagrammadan
B
va
C
fazalardagi kuchlanishlar
U
B
=U
B
–U
N
=U
а
2
-
5
U
(
-1+j3
)=
U
(-
2
3
+
0.2-j0.6
)=
U(-0.3-j1.465)
;
U
C
= U
C
-U
N
=U а -U(-0.2+j0.6)=U(-
2
1
+
2
3
+0.2-j0.6)=U(-0.3+j0.265)
Agar
U=220V
bo`lsa,
B
va
C
fazalardagi kuchlanishlar
U
B
=220
2
2
465
.
1
3
.
0
=328B U
C
=220
2
2
256
.
0
3
.
0
=88.5 B
N
1
A
B
A
N
U
BN
1
U
CN
1
U
AN
1
C
B
A
N
Ёруғ
Хира
Fazalarning to`g`ri ketma-ketligida
A B C
fazalarda,
B
fazada lampochka yorug`,
C
fazadagi
lampochka xira yonadi.
Nol sim orqali yulduz ulash.
Nol sim orqali yulduz ulash uchun (19- rasmda kalit ulangan) neytral kuchlanishini ikki
tugun formulasidan aniqlaymiz.
U
N
=
N
С
В
А
С
C
В
B
А
A
У
У
У
У
У
U
У
U
У
U
(12)
Elektr ta'minotidan nolinchi simning utkazuvchanligi Y
N
fazalar utkazuvchanliklaridan
bir necha marta katta va nolinchi sim karshiligini nol deb olish mumkin.
U vaqtda
Y
N
(12) ning maxraji cheksizlikka intiladi
U
N
0 va yetarlicha kichik
qarshilikni nol sim bo`lganda, yuklama neytral
N
1
nuqtasini siljishi bo`lmaydi. Yuklama
fazalarida ularning qarshiliklari qanaqa bo`lishiga karamasdan kuchlanish doimiy ushlab turiladi
va uch fazali sistemaning simmetrikligini tashkil etadi.
22- rasm
Yuklama fazalaridagi toklar Om qonunidan aniqlanadi:
I
A
=U
A
/Z
A
; I
B
=U
B
/Z
B
; I
C
=U
C
/Z
C
(13)
22- rasmda nosimmetrik aktiv yuklama uchun vektor diagramma tasvirlangan. Vektor
diagrammadan ko`rinib turibdiki, nosimmetrik yuklamada toklar moduli jixatidan o`zaro teng
emas, umumiy xolatda 120
0
teng bo`lmagan burchaklarda o`zaro siljigan, ya'ni uchfazali
simmetrik sistemani hosil qilmaydi.
Neytral simdagi tokni Kirxgofni birinchi qonunidan aniqlash mumkin.
N
1
tugun uchun 22-
rasm (rasmda
I
A
+I
C
toklar yig`indisiga teng bo’lgan yordamchi vektor xam tasvirlangan).
I
N
=I
A
+I
B
+I
C
Fazalar qanchalik nosimmetrik bo`lsa, nolinchi simdagi «tenglashtiruvchi» tok I
N
shunchalik
katta bo`ladi.
I
C
I
N
I
B
I
A
+I
C
I
A
Nolinchi sim orqali yulduz ulash axolini va umumiy binolarni elektr ta'minotida va boshka
xolatlarda iste'molchilar bir-biriga bog`liq bo`lmagan ulash va uzish xollari lozim bo`lgan
joylarda qo`llaniladi.
Misol 2.
Uch fazali kizdirgichda nol sim orqali yulduz ulangan (19- rasm k kalit
ulangan),
Z
A
=10 Om, Z
B
=4 Om, Z
C
=5 Om,
liniya kuchlanishi
U
L
=380 V
. Zanjirdagi toklar
aniqlansin.
Yechish.
Neytral, ya'ni nolinchi sim bo`lganda
U
N
= 0
, shuning uchun yuklama
fazalaridagi toklarni (12) Om qonunidan xisoblaymiz. Faza kuchlanishi
U
f
=
220
3
U
V
I
A
=U
A
/Z
A
=220/10=22A;
I
B
=U
B
/Z
B
=220a
2
/4=55(-
2
3
2
1
j
) A;
I
C
=U
C
/Z
C
=220a/5=44(
2
3
2
1
j
) A
.
Nolinchi simdagi tenglashtiruvchi tok
Vektor diagramma 22 rasmda tasvirlangan.
Xulosa:
Yuklamada nominal kuchlanishni ushlash uchun nolinchi simni uzish mumkin emas.
Shuning uchun xech qachon nolinchi simga saklagich yoki kalit qo`yilmaydi.
Uchburchak usulida ulash.
Agar ulovchi simlarning karshiligini xisobga olmasak, yuklama fazalaridagi kuchlanish uch
fazali manbani liniya kuchlanishlariga teng bo`ladi (17- rasm).
Nosimmetrik yuklamada
Z
AB
=Z
BC
=Z
CA
faza toklari Om qonunidan aniqlanadi.
I
AB
=
AB
AB
Z
U
; I
BC
=
BC
BC
Z
U
; I
CA
=
CA
CA
Z
U
25- rasm
A
e
j
j
j
I
I
I
I
j
C
B
A
N
0
199
2
.
29
5
,
9
5
,
27
3
22
22
3
5
,
27
5
,
27
22
I
CA
I
BC
I
AB
I
C
I
B
I
A
25- rasmda nosimmetrik aktiv yuklama uchun toklarning vektor diagrammasi
ko`rsatilgan. Liniya toklari
A, V
va
S
tugunlar uchun Kirxgofning birinchi qonunidan aniqlanadi
(17- rasm).
I
A
=I
AB
– I
CA
; I
B
=I
BC
– I
AB
; I
C
=I
CA
– I
BC
;
Vektor diagrammadan ko`rinib turibdiki (25- rasm) liniya toklari modullari jixatidan teng
emas va faza jixatidan 120
0
teng bo`lmagan burchaklarga siljigan. Umuman olganda faza
toklari xam modullari jixatidan teng emas va faza jixatidan 120
0
teng bo`lmagan
burchaklarga siljigan.
Elektr uzatish liniyalarining qarshiliklarini xisobga olish.
Yulduz usulida ulaganda (15 rasmga qarang) simlarning karshiligi yuklama karshiligiga
ketma – ket ulanganday kushiladi.
Uchburchak usulida ulanganda ekvivalent nosimmetrik yulduz sxemaga o`tishi zarur. Undan
keyin xisoblashlar simlarning karshiligini xisobga olgan xolda olib boriladi. Xisoblab topilgan
toklar asosida
A
1
B
1
va
C
1
yuklama nuqtalarining potentsiallari aniqlanadi va o`z navbatida
uchburchak uchun faza toklari xisoblab topiladi.
Uch fazali zanjirlarda xalokatli rejimlar.
Nosimmetrik rejimlarning tez uchraydigan xolatlari uch fazali zanjirlarda xalokatli rejimlar
xisoblanadi: neytral yoki liniya simlarining uzilishi, fazalararo qisqa tutashuvlar.
Uchburchak yoki yulduz usulida nol sim orqali ulangan yuklama fazalaridagi uzilishlar
mutlako xavfsizdir (fazalar uzilishi).
Xalokatli yonginga xavfli iste'molchi fazalardagi qisqa tutashuvlar (K
3
) xisoblanadi. Qolgan
barcha xolatlar yuklama fazalari nominal kuchlanishlarning tusatdan o`zgarishi va xalokatli
xolatlarga olib kelishi mumkin. Nosimmetrik yulduz ulashda nol simning uzilishi 6.9 misolda
ko`rib o`tilgan.
27- rasm 28- rasm
N
1
С
В
А
C
А
B
N
1
B
А
C
N
1
Misol 11.
Nol simsiz simmetrik yuklamada fazalarda uzilish va qisqa tutashuv
A
faza uzilganda
(27- rasmda kalit uzilgan)
B
va
C
fazalar karshiligi bir xil va ular
U
BC
liniya kuchlanishi ostida
ketma – ket ulanib qoladi (28a- rasm). Natijada
B
va
C
fazalarda kuchlanish liniya kuchlanishini
yarmiga kadar kamayadi. (
N
1
nuqta vektor diagrammada
U
BC
vektorni urtasiga siljiydi).
A
fazada
qisqa tutashuv bo`lganda (27- rasm) N
1
nuqta vektor diagrammada
A
nuqtaga siljiydi (28b-
rasm). Demak,
B
va
C
fazalarda kuchlanish
3
marta, ya'ni liniya kuchlanishlariga qadar
kuchayadi.
Nazorat savollari.
1.Uchta kvartirada (23- rasm) yoritish lampalari ulangan. Lampalarning yig`indi quvvatlari
A
fazada
660 Vt
,
V
fazada
330 Vt
,
S
fazada
55 Vt
. Faza kuchlanishi 220V. quyidagilar aniqlansin
(simlarning karshiligi xisobga olinmasin):
a) fazalardagi va nol simdagi toklar;
b) fazalar qarshiliklarini doimiy xisoblab, nol sim uzilganda
fazalardagi kuchlanishlar.
2.Fazalar ketma – ketligini nazorat qilish uchun (21- rasm), sxemada kondensator o`rniga
induktiv g`altak ulangan
VLqVV qVS
.
V
va
S
fazalardagi lampalardagi kuchlanishlarni aniqlang.
3.Nol sim uzilganda 8- misolda berilganlardan foydalanib, fazalardagi kuchlanish va toklar
aniqlansin.
4.Nosimmetrik uchburchakda
U
A
=220V; Z
AB
=(173+j100) Оm, Z
BC
=-j200 Оm, Z
CA
=173-j100
Оm:
a) liniya va faza toklari aniqlansin;
b) uch fazali zanjirning quvvati xisoblansin;
v) A liniya simi uzilganda liniya va faza toklari aniqlansin:
5.
Uchburchak usulida ulangan simmetrik yuklamada, S fazada liniya simi
uzilsa, fazalarda kuchlanish qanday bo`ladi, manbani liniya kuchlanishi U
L
=380V ?
Normal rejimdagi kuchlanish bilan ularni taqqoslang.
6.
Aktiv yuklamali uch fazali zanjirda, nol sim orqali yulduz ulangan (15-rasmga qarang),
uchala ampermetrlar AA
,
AB
,
AC ko`rsatishlari
I
A,
I
B,
I
C
aniq. Ampermetr
A
N
ko`rsatishi
I
N
ni
aniqlang, nol sim ulangan xolda agarda:
a)
I
A
=10A I
B
=40A I
C
=10A;
b)
I
A
=10A I
B
=20A I
C
=30A:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
