Materialshunoslik 2016. p65

           

          

 

 

III B O B

PO‘LATGA TERMIK VA KIMYOVIY ISHLOV BERISH

Bu bobda keltirilgan mavzularni o‘rganish natijasida

quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lasiz:

•••••

 metallarga termik ishlov berish;

•••••

 po‘latlarga termik ishlov berish nazariyasi asoslari;

•••••

 po‘latlarni me’yorlash, toblash, yumshatish va bo‘shatish;

•••••

 po‘latlarga kimyoviy-termik, termomexanik va mexano-

termik ishlov berish;

•••••

 termik ishlov berish jihozlari.

  

 3.1. Po‘latni yumshatish turlari

Po‘latni faza o‘zgarishlaridan yuqori haroratgacha qizdirib,

so‘ngra sekin sovitish (odatda, pech bilan birga) 

yumshatish

deyiladi. 11-rasmda yumshatish turlari keltirilgan.

Sekin sovitilganda po‘latlar faza va tuzilishi jihatdan muvo-

zanatga yaqin keladi. Yumshatishdan keyin yuzaga kelgan

tuzilmalar temir-sementit diagrammasida ko‘rsatilgan. Yum-

shatilgandan keyin po‘latning qattiqligi va puxtaligi pasayadi.

Yumshatishdan ko‘zlangan asosiy maqsad: po‘latni qayta

kristallash (donlarini maydalash), ichki zo‘riqishlarini yo‘qo-

tish, qattiqligini pasaytirish va ishlanuvchanligini yaxshilash.

Ko‘p hollarda yumshatish termik ishlov berish bilan birga

olib boriladi. Quymalar, pokovkalar, prokatlarni yumshatish

(masalan, yirik quymalarni yumshatish) oxirgi termik ishlov

berish jarayoni sanaladi.

1- tur va 2- tur yumshatish farqlanadi. 1- tur yumshatish-

da oldingi ishlov berishda paydo bo‘lgan muvozanat holatidan

chetlanish qisman yoki batamom yo‘qoladi. Bu yumshatish faza

o‘zgarishlari bilan bog‘liq emas.

1-tur yumshatish

Diffuzion  yumshatish

Past haroratda  yumshatish

Rekristallash

11-rasm.

 Yumshatish turlari.

3 – Materialshunoslik

---

34