«mashinasozlik texnologiyasi» fakulteti «Texnologik mashinalar va jihozlar»

Yoy ustuni energiya balansi.
Energiya kirishi:
1. Tashqi tok manbai olib kirgan energiya: J_yoy∙U_ust
2. Katodli kuchlanish tushishi soxasidan uchib o‘tgan elektronlarning kinetik energiyasi:
f∙J_yoy∙U_k
3. Yig’indi kirish: J_yoy∙U_ust+f∙ J_yoy∙U_k
Energiya sarfi:
1. Katod soxasiga ketgan ionlar olib ketadigan energiya:
(1-f)∙U_i∙J_yoy
2. Nurlanishga sarflangan energiya:

bu erda  ,  ,  katodni anodni qisman isitishga va atrof fazoga yo‘qotiladigan umumiy nurlanish ulushlari.
3. Zaryadlangan zarrachalarning atrof fazoga diffuziyasiga sarflangan energiya: R_dif
4. Yoy ustuni neytral gazining issiqlik o‘tkazuvchanligiga sarfi: R_issiqlik
5. Yoy ustunida endotermik reaktsiyalarga sarf: R_kimyoviy
Shunday qilib (1) formulaga nisbatan aniqlashtirilgan yoy ustuni balansi

Anoddagi energiya balansi.
Energiya kirishi.
1. Elektronlar olib kiradigan energiya:

2. Yoy ustunining nurlanish energiyasi:

3. Yig’indi kirim:

Energiya sarfi:
1. Anodning nurlanish energiyasi: R_a
2. Anodni isitishga sarflanadigan energiya: W_a
3. Yig’indi sarf: R_a+ W_a
Anoddagi umumiy balans

Agar yoyning barcha uchta sohasi balansi yig’indisi olinsa, payvand yoyining foydali xarakati koeffitsientini aniqlash mumkin.
Amaliyotda qo‘llaniladigan payvand yoyi energiyasidan foydalanish xususiyatiga qarab payvandlash metodlarini quyidagi turlarga ajratish mumkin:
1. Mustaqil ta’sir ko‘rsatuvchi yoy. Uning xususiyati shundaki, payvandlash uchun yoy ustuni nurlanish energiyasi ulushidan foydalaniladi.
2. Elektrodi erimaydigan to‘g’ridan to‘g’ri ta’sir ko‘rsatuvchi yoy. Anodda yoki katodda qabul qilingan qutblanganlikka bog’liq holda payvandlanayotgan metallni qizitishga sarflanadigan energiyadan foydalaniladi.
3. Elektrodi eruvchi to‘g’ridan to‘g’ri ta’sir ko‘rsatuvchi yoy. Asosan katodda va anodda ajraladigan energiya va qisman yoy ustuni nurlanish energiyasidan foydalaniladi.
4. Atom-vodorod alangasi. Bu metodda yoy volfram elektrodlar orasidagi vodorod atmosferasida yonadi.
Payvandlanayotgan metallni eritishga va eriyotgan elektrodning erishiga sarflanadigan energiyani foydali issiqlik deb qabul qilib, payvand yoyining FIK ni aniqlash uchun tenglama tuzish mumkin.
Mustaqil ta’sir qiluvchi yoy:

Bunda  metallni payvandlashga sarflanadigan ustunning nurlanishi ulushi.  =0,2÷0,3.
Elektrodi erimaydigan to‘g’ridan to‘g’ri ta’sir ko‘rsatuvchi yoy:

 =0,3÷0,4.
Elektrodi eruvchi to‘g’ridan to‘g’ri ta’sir ko‘rsatuvchi yoy:

 =0,7÷0,9.
Atom vodorodli alanga:

bunda  -payvandlanayotgan yoy ustuni nurlanishning ekzotermik reaktsiyalari va energiyalari issiqligi ulushi.
 =0,4÷0,5
Payvand yoyning eng katta FIK eruvchi elektrod bilan payvandlash metodi uchun hosil bo‘ladi, shuning uchun u texnikada eng ko‘p qo‘llaniladi.