Marketing darslik

 
 
 
 
 
 
 
 

---

66 
5-bob. MARKETING DASTURI
5.1. Marketing dasturi haqida tushuncha 
 
Tor ma‟noda marketing dasturi (biznes reja) hujjat bo„lib, 
korxonaning bozorda aniq faoliyat ko„rsatish tamoyilini ifodalaydi. 
Marketing dasturi kengroq ma‟noda esa korxona imkoniyatlarini bozor 
talablariga moslashtirishga yo„naltirilgan tahlil, rejalashtirish va nazorat 
qilish jarayoni deb qaraladi. Marketing dasturlari qisqa muddatli(bir 
yilgacha), o„rta muddatli (5 yilgacha) va uzoq muddatli (10 yilgacha va 
undan ko„proq) bo„ladi. Ular umumiy shaklda yoki korxonaning maxsus 
faoliyatlariga mo„ljallangan bo„lishi mumkin. 
Marketing dasturi bu korxonani umumxo„jalik faoliyatini direktiv 
rejasini tuzish uchun strategik tavsiyanomadir va yuqori boshqarish 
bo„g„ini uchun qaror qabul qilish asosidir. Marketing dasturining asosiy 
mazmuni, bu korxonaning o„tgan davrdagi faoliyat natijalari bo„lib, unda 
maqsadli bozor rivojlanishining qisqa tahlili va bashorati, firmaning asosiy 
rivojlanish maqsadi, bozordagi xulq-atvorining strategik yo„li, tovar, narx, 
sotish 
va 
rag„batlantirish 
siyosatining 
chora-tadbirlari, 
marketing 
tadqiqotlari 
mazmuni, 
xarajatlar 
smetasi, 
marketing 
harakatlari 
samaradorligini oldindan baholash, marketing dasturini amalga oshirish 
bo„yicha nazorat chora-tadbirlari va harakatlari beriladi. 
Marketing dasturi marketing kompleksi tadqiqotlari va firmani o„z 
imkoniyatlarini baholash asosida tuziladi. Dastur tavsiyali xarakterga ega 
bo„lsada, kompaniyani strategik rejalashtirishda zarur bosqich sifatida 
ko„riladi. Firmalar faoliyatining zamonaviy sharoitda marketing dasturi 
kompaniyani yuqori boshqaruv bo„g„ini (joriy rejalashtirish, direktiv 
rejalar, strategik dasturlar, strategiyani tanlash) darajasida asoslanib 
boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun zarurdir. 
Marketing dasturining strategik yo„nalishi bozordagi mavqei va 
korxonaning bog„liqlik holatidan kelib chiqqan holda o„z ichiga turli 
variantlarni oladi. 
Strategiyalar 
diversifikatsiyasi, 
tadbirkorlik 
faoliyatini 
segmentatsiyalash, hujum va himoya strategiyalari bo„lishi mumkin. 
Marketing dasturini ishlab chiqishda ko„p variantlilik tamoyillari 
ishlatiladi. Xizmatni tuzilishiga binoan marketing dasturi va rejasining bir 
necha variantlari: ikki yoki uch, ya‟ni minimal, optimal va maksimal 
turlari bo„ladi. Masalan, Yaponiya firmalari marketing dasturi va 
rejasining minimal variantini nazarda tutib, uni amalga oshirishda haqiqiy 
muvaffaqiyatga iqtisodiy va ijtimoiy hamda psixologik samarani olishni 

---

67 
maqsad qilib erishadi. Shuningdek dasturni o„rtacha yoki optimal 
variantlari keng tarqalgan. 
Quyidagi 
rasmda 
marketing 
majmui 
dasturining 
jarayoni 
keltirilmoqda.