Marketing darslik

5.1- rasm. Marketing majmui dasturining jarayoni 
 
Firma turli marketing dasturlarini ishlab chiqadi, yo„nalishiga qarab 
marketing dasturi yuqori va pastki bo„g„in uchun bo„lishi mumkin. Agar 
dastur yuqori bo„g„in uchun bo„lsa, u qisqa va lo„nda tuzilgan bo„lishi 
lozim. Chunki unda muhim tomonlari ajratib ko„rsatiladi pastki bo„g„in 
uchun tuzilgan dasturlarda esa har bir savollar yoritilib beriladi. 
Muddatiga qarab marketing dasturlari qisqa, o„rta va uzoq muddatli 
turlarga bo„linadi. Ayrim firmalar esa ikki yoqlama dastur tuzadilar, ya‟ni 
uzoq muddatli va qisqa muddatli dasturlar. 
Qamrab olayotgan vazifasiga qarab oddiy yoki maqsadli dasturlarga 
bo„linadi.
Oddiy marketing dasturlari firmani ishlab chiqarish, sotish faoliyati 
bilan barcha funksiyalarning savollarini yechishga yo„naltiriladi. Maqsadli 
dasturda esa yangi mahsulot ishlab chiqarish yoki segmentni o„zlashtirish, 
firma siyosatini rag„batlantirish samaradorligini oshirish kabi muhim 
vazifalarni amalga oshirishga qaratiladi. 
Narx
Tovar
Kommunikatsiyalar
Taqsimot
Boshqalar
Marketing majmui 
elementlarining bir-biriga 
bog„liqligi 
Marketing dasturining 
shakllanishi
Marketing rejasi 

---

68 
Obyektiga bog„liqligiga qarab marketing dasturlari mahsulotlar 
bo„yicha va ishlab chiqarish bo„limi bo„yicha bo„lishi mumkin. 
Ishlab chiqarish bo„limi bo„yicha marketing dasturi quyidagi 
maqsadga ega: 
tovarlar 
siyosatini 
hisobga 
olgan 
holda 
chiqarilayotgan 
mahsulotning zaruriy nomenklaturasini aniqlash; 
innovatsiya bo„yicha qarorni asoslash; 
chiqarilayotgan mahsulot sifati va texnik darajasini oshirish 
bo„yicha qaror qabul qilish; 
tovar ishlab chiqarish tuzilishida har bir mahsulot ulushini o„rnatish; 
ishlab chiqarishning ustivor yo„nalishlari bo„yicha xarajatlarni 
umumiy hajmi va ularni tuzilishini hisoblash; 
moliyalashtirish manbalarini topish; 
ishlab chiqarishni moddiy va mehnat resurslari bilan ta‟minlash; 
ishlab chiqarish va muomala xarajatlarini hisoblash; 
ishlab chiqarish samaradorligini aniqlash va foydani bashorat qilish. 
Ishlab chiqarish bo„limi bo„yicha marketing dasturi firmaning to„liq 
ichki rejalashtirish va ishlab chiqarish rejasini hisobga oluvchi 
optimallashtirilgan ko„rsatkichlarni o„z ichiga olishi lozim. Shunday qilib, 
ishlab chiqarish bo„yicha marketing dasturi ishlab chiqarish bo„limining 
xo„jalik faoliyatining jami ko„rsatkichlari to„plamini tahlili asosida ishlab 
chiqilgan asosiy hujjat hisoblanadi. 
Mahsulot bo„yicha marketing quyidagi maqsadlarga ega: 
mahsulotni optimal texnik-iqtisodiy ko„rsatkichlarini ishlab chiqish; 
mahsulotni ishlab chiqish va sotish samaradorligining ko„p variantli 
hisob-kitobini o„tkazish; 
yangi (takomillashgan) tovar ishlab chiqarish rentabelligi va 
zarurligini asoslash; 
chiqarilayotgan mahsulot hajmini natural va qiymat birligida 
belgilash; 
iste‟molchilarni maqsadli bozorda ko„zlagan maqsadlarini hisobga 
olgan holda har bir tovar bo„yicha sifat ko„rsatkichlarini o„rnatish; 
har bir mahsulotni integral baholash (xarajatlari, narx va foydani 
solishtirish); 
maqsadli bozorda raqiblarning mavjud o„xshash tovarlarini hisobga 
olgan holda har bir tovar bo„yicha raqobatbardoshlik darajasini hisoblash. 

---

69