Ma’lumotlar bazasi

7.8-rasm.Tobe hisobot oynasining uchinchi hisobot oynasi.

7. 
   Hisobotlar orasidagi aloqani aniqlab Äàëåå (Next) tug- masini bosing.
   
8. 
   Oxirgi muloqot oynasida tobe hisobot nomini berish talab etiladi. Siz master tomondan taklif etilgan “Ïîä÷èíåííûé îò-
   

÷åò Êâàðòàëüíûå îáîðîòû êëèåíòîâ ïî òîâàðàì”nomini qoldirib, Ãîòîâî (Finish) tugmasini bosishingiz mumkin.
Natijada bosh hisobotda Ïîä÷èíåííûé îò÷åò (Subreport) maydoni paydo bo‘ladi. Tobe hisobot sifatida forma ham ish- latilgan bo‘lishi mumkin. Misol uchun hozirgi aytilganiga o‘xshash hisobotni mavjud “Áîðåé”ma’lumotlar bazasining “Ïîä÷èíåííàÿ äëÿ êâàðòàëüíûõ îáîðîòîâ”(Quarterly Orders Subform) formasi yordamida olish mumkin.
Buning uchun:

1. 
   Ushbu formani unga “Ïîä÷èíåííàÿ äëÿ êâàðòàëüíûõ îáîðîòîâ 2”nomini berib nusxa qiling.
   
2. 
   Olingan nusxani Êîíñòðóêòîðrejimida oching va ma’lu- motlar manbayini bundan oldingi misol uchun yaratilgan “Êâàðòàëüíûå îáîðîòû êëèåíòîâ ïî òîâàðàì”so‘roviga almashtiring.
   
3. 
   So‘ng avval yaratilgan “Êâàðòàëüíûå îáîðîòû êëèåí- òîâ”hisobotni ko‘chirib, unga “Êâàðòàëüíûå îáîðîòû êëèåí- òîâ 2”nomini bering va uni Êîíñòðóêòîðrejimida oching.
   
4. 
   Tobe hisobotni o‘chiring va uning o‘rniga sichqoncha yordamida yaratilgan formani ma’lumotlar bazasi oynasidan
   

hisobot ma’lumotlar sohasiga ko‘chiring. Avtomatik ravishda Ïîä÷èíåííàÿ ôîðìà/îò÷åò (Subform/Subreport) elementi “Ïîä÷èíåííàÿ Äëÿ êâàðòàëüíûõ îáîðîòîâ”nomi bilan yarati- ladi.

5. 
   Endi yaratilgan element balandligi va kengligini sozlang va tobe forma xossalarida Äàííûå (Data) qo‘shimcha sahifasida bog‘lovchi maydonlarni aniqlang. Buning uchun Ïîä÷èíåíûå ïîëÿ (Link Child Fields) xossasidan o‘ngdagi Ïîñòðîèòåëütug- masini bosing va paydo bo‘lgan dialog oynasida 2 juft bir nomli bog‘langan maydonlarni bering: “ÊîäÊëèåíòà”(CustomerID) va “ÃîäÇàêàçà”(OrderDate), bundan oldin keltirilgan misol kabi. Ko‘rsatilgan maydonlar Ïîä÷èíåíûå ïîëÿ(Link Child Fields) va Oñíîâíûå ïîëÿ(Link Master Fields) xossalari qiy- mati sifatida saqlab qo‘yiladi.
   

Hisoblashni olib borish
To‘plangan summani o‘z ichiga oluvchi maydonlarni yaratish. Hisobotlarda oldingi hamma yozuvlar qiymatining yig‘in- disini hisoblaydigan maydonlarni yaratish kerak bo‘ladi. Bunday
maydon maxsus yakuniy qiymatlar ko‘rinishda bo‘ladi.
�Tekst maydon oldingi yozuvlar qiymatini yig‘ish uchun unga Ñóììà ñ íàêîïëåíèåì(Running All) xususiyati qiymatini o‘rnatamiz. U yoki Äëÿ ãðóïïû (Over Group) qiymatiga, yoki Äëÿ âñåãî (Over All) qiymatiga teng bo‘lishi kerak.
�Äëÿ ãðóïïû (Over Group) qiymati bitta guruh ko‘pqiymati- lari yig‘indisini hisoblash uchun foydalaniladi, keyingi guruh- da bu qiymat 0 ga tashlanadi va summalash yana boshlanadi.
�Äëÿ âñåãî (Over All) qiymati hisobotda guruhlash yo‘q bo‘lganda yoki hamma guruh uchun yakuniy qiymatni olish uchun kerak bo‘lganda foydalaniladi.
Bunday to‘planadigan maydon yoki berilganlar sohasida joy- lashtirilishi mumkin, u holda u berilganlarni har bir yozuvda summalaydi, yoki guruhning sarlavhasi yoki ilovasida joylashti- rilishi mumkin, u holda bitta darajadagi hamma guruh uchun yakuniy qiymatni to‘playdi.
Foizlarni hisoblash
Ba’zida hisobotlarda umumiy yoki qism yakuniy summalar- da aniq qiymatlarni o‘z ichiga oluvchi foizlarni chiqarish kerak bo‘ladi.
Access hisobotlarida shunday maydonlarni yaratish mumkin. Buning uchun berilganlar sohasida hisoblanadigan maydon yaratiladi. Uning qiymati =[Qiymat]/[Umumiy qiymat] ifodasi bilan aniqlanadi, ya’ni kamroq qiymatni kattarog‘iga bo‘lish
kerak. Bu maydon uchun Ôîðìàò(Format)ning Ïðîöåíòíûé
(Percent) xossasini o‘rnatamiz.
Agarda, sizga umumiy yig‘indidan olingan yoki yuqori dara- jali guruhlash summasidan olingan qism(guruhli) foizini hisoblash kerak bo‘lsa, sarlavha bo‘limida xuddi shunday may- don yaratish yoki mos guruh izohini yaratish lozim.
Access bunday hisoblashlarni bajarishga imkon beradi, chunki hisobot ikki bosqichda shakllanadi. Birinchi bosqichda ma’lumotlar sohasidagi maydonlar hisoblanadi, guruhlar va butun hisobot uchun natijaviy qiymatlar hisoblanadi va hisobot uzunligi aniqlanadi. Ikkinchi bosqichda birinchi bosqichda hisoblangan natitjalarga ilova qiluvchi hamma ifodalar hisob- lanadi.
Yozuvlarni raqamlash va hisobotda yozuvlar sonini hisoblash
Yuqorida biz ko‘rgan Ñâîéñòâî ñóìì ñ íàêîïëåíèåì (Running Sum) xossasi yana bir kutilmagan usulda ishlatilishi mumkin. U hisobotda yozuvlar (satrlar) ni raqamlash uchun ishlatiladi. Agar hisobot formasi hisobot satrlari raqamlanishini talab qilsa, buning uchun hisoblanuvchi maydon yaratish kerak. Bu maydon Äàííûå (Control Source) xossasi aniqlaydigan ifoda: =1, Ñóììà ñ íàêîïëåíèåì (Running Sum) xossasi qiy- mati Äëÿ âñåãî (Over All) ga teng bo‘lishi kerak yoki agar guruh ichida yozuvlar numeratsiyasi talab qilinsa Äëÿ ãðóïïû (Over Group) ga teng bo‘lishi kerak. U holda bosmaga chiqarilganda bu maydon qiymati har bir yozuv uchun birga oshib boradi. Yozuvlarni shunday raqamlashga misolni “Áîðåé” (Northwind) ma’lumotlar bazasi “Ïðîäàæè ïî ãîäàì”(Sales by Year) may- donida ko‘rish mumkin. Ba’zida hisobotda har bir guruhdagi yozuvlar sonini hisoblashga to‘g‘ri keladi, masalan har bir mijoz buyurtmalari soni yoki sotuvlar bo‘limi xodimi tomonidan yozil- gan hisoblar soni. Bunday qiymat, natijaviy summa kabi guruh izohida chiqadi. Uni akslantirish uchun ma’lumotlar sohasida hisoblanuvchi maydon yaratish kerak va u satr raqamini o‘z ichiga olishi kerak va bu maydonni ko‘rinmaydigan qilish kerak, ya’ni uning Âûâîä íà ýêðàí(Visible) xossasiga Íåò(No) qiy- mat berish kerak. Shundan so‘ng guruh izohlari maydonida
hisoblanuvchi maydon yaratish kerak. Bu maydon Äàííûå (Control Source) xossasini ko‘rinmaydigan maydonga ilova qi- lishi kerak.
Agar hisobotda yozuvlar umumiy sonini hisoblash kerak bo‘lsa sarlavha bo‘limida yoki hisobot izohida bitta hisoblanuv- chi maydon yaratiladi va uning Äàííûå(Control Source) xossasi
=Count(*) ga o‘rnatiladi.
Hisobotda ma’lumotlarni filtrlash
Hisobotlar va formalardagi yozuvlar filtrlanishi mumkin. Buning uchun hisobotning Ôèëüòð(Filter) xossasi mavjud. Bu xossaning qiymati Select yo‘riqnomasining Where mantiqiy ifo- dasidir. Bu filtrning qo‘llanishi shunga olib keladiki, aniq yozuv uchun filtrda berilgan mantiqiy ifoda qiymati “Ha” (TRUE) bo‘lganda bu yozuv aks etadi, aks holda yo‘q. Hisobot xossalari oynasiga kiritilgan filtr hisobotdagi yozuvlarga qo‘llanishi uchun Ôèëüòð âêëþ÷åí(Filter On) xossasi qiymatini Äà(Yes) ga o‘rnatish kerak. Aks holda u saqlanadi, hisobot bajarilganda yuk- lanadi, lekin qo‘llanilmaydi. Xossani xossalar muloqot oynasida yoki makrosda yoki VBA protsedurasida o‘rnatish kerak.

Nazorat savollari

1. 
   Access da hodisaning necha turi mavjud?
   
2. 
   Ma’lumotlar hodisalari qanday hodisa va unga qaysi hodisalar kira- di?
   
3. 
   Fokus hodisalari qanday hodisa va unga qaysi hodisalar kiradi?
   
4. 
   Klaviatura hodisalariga qaysi hodisalar kiradi?
   
5. 
   Sichqoncha hodisalariga qaysi hodisalar kiradi?
   
6. 
   Filtr va oyna hodisalariga qaysi hodisalar kiradi?
   
7. 
   Tarkibli hisobotlar qanday tayyorlanadi?
   
8. 
   MA’LUMOTLAR BAZASINING BOSHQARILISHI
   

1. 
   FOYDALANUVCHI VAZIFALARI VA HUQUQLARI
   

Foydalanuvchilar darajasida himoyalangan ma’lumotlar bazasini boshqarish masalasiga quyidagi vazifalar kiradi:

1. 
   Himoyalangan ma’lumotlar bazasi bilan ishlash uchun ishchi guruhi faylini ulash.
   
2. 
   Ishchi guruhiga yangi foydalanuvchini qo‘shish va unga obóektlarga murojaat huquqlarini berish va ma’lumotlar bazala- riga egalik qilish huquqini berish (bu odatda ishchi guruhi ichi- da yangi foydalanuvchilar guruhini ishchi guruhga qo‘shish yo‘li bilan amalga oshiriladi).
   
3. 
   Ishchi guruhiga yangi foydalanuvchilar qo‘shish va unga ma’lumotlar bazasi obóektlariga murojaat huquqini berish.
   
4. 
   Ishchi guruhi faylidan foydalanuvchi hisob yozuvini o‘chirish.
   
5. 
   Ishchi guruhi hisob yozuvini o‘chirish.
   
6. 
   Foydalanuvchi parolini o‘zgartirish.
   
7. 
   Buzilgan ishchi guruhi faylini rezerv nusxadan tiklash yoki foydalanuvchilar hisob yozuvlari va ishchi guruhlari maxsus saqlangan ma’lumotdan (foydalanuvchi nomlari va guruhlar va ularning shaxsiy identifikatorlari(PID)ni o‘z ichiga oluvchi) foy- dalangan holda qayta tiklash.
   

2.