Махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги тошкент давлат техника университети «нефт ва газ» факультети

Емирилишнинг электр токлари, дайди токлар таъсирида пайдо бўлишига электрли емирилиш деб айтилади. Электро-кимёвий емирилишдан фарқи-голванли емирилишдир.
Электрли емирилиш, яъни дайди токлар таъсирида занглаш электрокимёвий емирилишга нисбатан ўта хавфли ҳисобланади. Емирилишнинг бу тури айниқса шаҳар газ тармоқларида жуда кўп учрайди. Қувур занглашига тупроқ таркибидаги намлик, ҳаво ўтказувчанлик, турли хил тузлар ва чиқиндиларнинг миқаорига боғликдир. Қуруқ тупроқ метал емирилишига кам таъсир этади. Нам тупроқга нисбатан энг юқори даражада занглаш тупроқ намлиги 11÷13% бўлганда ҳосил бўлади. Тупроқнинг намлик даражаси 20-24%га етганда емирилиш даражаси камайиб боради. Газ қувурларининг емирилиш даражасини аниқлаш учун электр ўлчов ускуналаридан фойдаланилади.
12.2. Газ кувурларини коррозиядан химоялаш усуллари
Газ қувурлари ҳимояланиш усулларига қараб қуйидаги икки гуруҳга бўлинади: қолоқ (пассив) ҳимояланиш; фаол (актив) ҳимояланиш;
Қолоқ (пассив) ҳимояланишга қувурларнинг намликдан ҳимояланиши (битумли ҳимояланиш) киради.
Фаол ҳимояланишга электрли химояланиш киради. Қолоқ ҳимояланишга газ қувурларининг ҳимояланиш орқали занглашдан сакланиши киради. Энг кўп ҳимоя учун ишлатиладиган материал битумли ҳимояланувчи ва резина-битумли материаллар. Ҳимояланиш қуйидаги тартибда амалга оширилади. Газ қувури метал, сим тозалагичлар орқали тозаланади. Қалинлиги 0.1÷0.15мм бўлган қора мум эритмаси билан қопланади. Грунтовка нефть битуми бензинга қўшилиб 1:2 ёки 1:3 нисбатда тайёрланади.
Битумли эмалнинг қопланиш сонига қараб қуйидаги химояланишларга бўлинади:
Нормал ҳимояланиш кучлантирилган қалинлиқда ва ўта юқори кучлантирилган қалинтикда ҳимояланиш. Нормал ҳимояланиш паст миқдорда занглаш пайдо бўлганда ишлатилади. Бошқа ҳолатларда кучлантирилган ва ўта кучлантирилган ҳимояланишдан фойдаланилади. Фаол ҳимояланишга электрли ҳимояланиш кириб, икки усулда амалга оширилади:
а) катодли ҳимояланиш;
б) протекторли ҳимояланиш.
Тупроқ таъсирида занглашдан ҳимояланишда катодли ҳимояланишдан фойдалантади.
Қувурнинг юзаси бўйича занглаш нотекис тақсимланади. Кўпгина ҳолларда қувур ер остида ётқизилганда, дайди токларни ўтказувчи қурилмага ҳам айланиб қолади. Бундай ҳолатда дайди ток қувур орқали тупроқга ўтади ва бу майдонга катодли майдон деб айтилади. Дайди токлар қувурга айнан катод майдони орқали келиб тушади. Анодли майдонда эса дайди токлар қувурни тарк этиб темирнинг эриш ҳолати пайдо бўлади. Тупроқ таъсирида қувурнинг занглаш хавфи, тупроқнинг занглашга таъсири даражасига боғлиқдир. Дайди токлар таъсирида қувурнинг зангланиш хавфи, милливольтметр ёрдамида ўлчаниладиган қувурдаги патенциалллар ток кучи қиймати орқали аниқланади.