Mahsulot sifati nazorati

Birinchi va eng ishonchli usul - bu shubxa ostiga olinayotgan qiymatni olinishi shart-sharoitini taxlil etishdan iboratdir. Agar shu qiymatni olish sharoiti standart yoki tajribalar o‘tkazish rejasidagi sharoidan farqli bo‘lib qolgan bo‘lsa, u xolda shubxa ostiga olinayotgan qiymatni miqdoridan katoiy nazar kelgusi xisob kitoblardan chiqarib tashlash zarur.

Ikkinchi - bu statistik usul. Ko‘pgina xollarda statistik to‘plamni olish uchun ko‘p vao‘t sarfi va maxsulot xarajati bilan bog‘liq bo‘lgani sababli, maxlum bir qiymatni olinish shart-sharoitini taxlil etish imkoniyati bo‘lmaydi. Bunday xollarda keskin farqlanuvchi qiymatlarni aniqlash va ularni to‘plamdan chiqarib tashlashning statistik usulidan foydalaniladi. Bu usulning moxiyati quyidagilardan iborat.


2.1. To‘plamning o‘ratcha arifmetik qiymati aniqlanadi:


2.2. Uning dispersiyasi va o‘rtacha kvadrat chetlashishi topiladi:


2.3. Smirnov-Grabs mezoning xisobiy qiymati aniqlanadi:

• 
  to‘plamning maksimal qiymati keskin farqlanuvchi deb shubxa ostiga olinsa:
  

• 
  to‘plamning minimal qiymati keskin farqlanuvchi deb shubxa ostiga olinsa:
  

4. Smirnov-Grabs mezonining kritik jadval qiymatini V_j topilib, xisob kitoblarda aniqlangan V_Rmax yoki V_Rmin bilan o‘zaro taqqoslanadi:

Agar V_Rmax > V_j
V_Rmin> V_j

bo‘lsa, shubxa ostiga olinayotan qiymatlar to‘plam boshqa qiymatlariga nisbatan farqlanuvchi xisoblanadi va uni to‘plamdan chiqarib tashlanadi, aksincha bo‘lsa xar qancha farqli ko‘rinsa xam xisob kitoblarda qoldirilishi lozim.

Ushbu statistik usul, tadqiq etilayotgan tasodifiy miqdorlar to‘plami normal taqsimot qonuniyatiga bo‘ysungan xollardagina o‘rinli bo‘ladi.
Agar to‘plamda "keskin farqlanuvchi" deb shubxa ostiga olinayotgan qiymatlar bir nechta bo‘lsa, Smirnov-Grabs mezoni ular uchun maksimaldan quyiga qarab yoki minimaldan yuqoriga qarab aloxida-aloxida qo‘llanilishi lozim.