М. Марупова, Р. Акбаров, Г. Мирзахмедова “фармакогнозия”

Маҳсулот тайёрлаш.
Зулукни ўт босган ва секин оқадиган ѐки қўлмак 
сувлардан тутилади. Тутиб олинган зулукларни ювиб, сув қуйилган шиша 
банкага ѐки сопол идишга солиб, оғзига икки қават дока ѐпиб, боғлаб 
сақланади. Банкадаги сувни ҳар куни янгилаб туриш лозим. Зулукни 
қайнатилмаган ариқ, дарѐ, кўл, ҳовуз сувида сақланади. Қудуқ ва водопровод 
суви зулук учун зарарли. Айниқса, водопровод сувидаги жуда озгина 

---

91 
миқдордаги хлор ҳам зулукни ўлдириши мумкин. Агарда водопровод сувини 
ишлатиш лозим бўлса, унда водопровод сувини идишга солиб, бир кун 
хонада сақланади. Натижада хлор сувдан чиқиб кетади ва сув ҳарорати ҳам 
керакли даражага кўтарилади. 
Зулукни қоронғи бўлмаган (қоронғилик зулукка зарарли), лекин 
тўғридан-тўғри қуѐш нури тушмайдиган жойда, шиша банкаларда сақланади. 
Агар банканинг баландлиги 30 см ва диаметри 25 см бўлса, унда 50-100 та 
зулук ушлаш мумкин. Сув ҳарорати 9-12°С бўлгани яхши. 
Ишлатилиши.
Зулук билан даволашни бделлотерапия (бу сўз юнонча 
бўлиб, бдело – зулук, терапия – даволаш маъносини билдиради) дейилади. 
Бделлотерапия қадимдан маълум бўлиб, ўз вақтида Гален ва бошқалар ҳамда 
Абу Али ибн Сино касалликларни даволашда зулукдан фойдаланган. 
Зулук гипертония касаллигининғ баъзи шаклларини, инфаркт миокард, 
тромбофлебит, жигарнинг баъзи касалликлари, тез ва оғир ўтадиган нефрит, 
мия чайқалиши, бавосил, баъзи тери (экзема, пўстлоқли темиратки, тери 
сили, чипқон, хўппоз ва бошқалар) ва гинекологии (параметритлар ва 
бошқалар) касалликларни даволашда ишлатилади. 
Зулук қон сўраѐтганда ўзидан қонни ивитмайдиган 
гирудин
ферменти 
ишлаб чиқаради. Бу фермент зулук қон сўраѐтган вақтда унинг сўлаги билан 
бирга беморнинг қон томирига ўтади ва қоннинг ивишига йўл қўймайди. 
Инсон қонига зулук сўлаги билан 300 га яқин турли биологик фаол моддалар 
ўтиши маълум. 
Ёш ва қари зулуклар ишлатилмайди. 1,5-2 г оғирликдаги зулук 10-15 
мл гача қон сўриши мумкин. Зулук ишлатилишидан олдин қон сўрган 
бўлмаслиги керак. Ҳар бир зулукка бир марта қон сўрдирилади.