M. H. Ahmedov, M. R. Shermatov farg‘onaning umurtqali

Ko‘l baqasi – Rana ridibunda Pall.
Dumsiz, suvda va quruqlikda yashovchilar turkumining bir turi, suv baqalari 
oilasining baqalar urug„iga kiradi. O„rta Osiyoda, jumladan, O„zbekistonning 
hamma tumanlarida keng tarqalgan. Hayoti suvda yoki suv yoqalarida o„tadi. 
Bunga sabab terisi o„ta suv o„tkazuvchanligidandir, namlanib turmasa, teri 
qurib qoladi. Terida har xil bakteriotsit suyuqlik ajratuvchi bezlarning ko„p bo„lishi 
xarakterli. Rangi ko„pincha, yashil bo„ladi. Bironta xavf tug„ilsa, sakrab suvga 
sho„ng„iydi. Orqa panjalarida pardalar yaxshi 
rivojlanganligi uchun yaxshi suzadi. Nafas 
olishning 50 foizi teridan bo„lganligi uchun 
suv ostida uzoq vaqt tura oladi. Erkaklarining 
og„iz burchagida shishib chiqadigan tovush 
qopchalari - rezonatorlari bor. Ko„l baqa faqat 
tirik harakat qilayotgan o„ljasini tutib 
ovqatlanadi. Har xil hasharotlar uning ovqati 
bo„lib 
xizmat 
qiladi. 
Jumladan, 
pardaqanotlilar, arilar, har xil chuvalchanglar, 
shilliqurt, suvda yashovchi hasharotlar, baliq 
chavaqlari va boshqalar. 
Kuzda 
havo 
sovishi 
bilan 
suv 
yoqalaridagi kamarlar ichida, suv tubidagi 
loyqalar tagida 50-60, baozida 500 donagacha 
to„planib o„ralar hosil qiladi. Bahorda 
uyg„onib, aprel-may oylarida erkaklari o„ziga xos tovush bilan sayraydi. 
Urg„ochilar 5000 dan 10000 donaga qadar uvildiriqlarni suv o„tlariga ilashtirib 
qo„yadi. It baliqlari iyun oxirlariga metomorfozini tugatib yosh baqachalarga 
aylanadi. Ko„l baqasi zararli hasharotlarni qirish bilan katta foyda keltirsa, sun‟iy 
baliqchilikka baliq chavoqlarini eyishi bilan zarar ham keltiradi. Ko„l baqasining 
kushandalari ko„pgina qushlar, chiyabo„ri, tulkilardir. 
Ko„l baqasidan ilmiy-tekshirish institutlarida, ta‟lim muassasalarida 
laboratoriya tajribalarida foydalaniladi. Ko„l baqasini himoya qilish zarurligi keng 
omma orasida tushuntirilishi maqsadga muvofiq. 

---

12