Litosfera. Tayanch iboralar

 GIDROSFERA 

 

Tayanch  iboralar:  Gidrosfera,  Dunyo  okeani,  quruqlikdagi  suvlar,  Yerosti 

suvlari,  Yer  usti  suvlari,  jahon  suv  zahirasi,  transpiratsiya,kondensatsiya, 

sublimatsiya. 

 

1.    Gidrosferaning  tuzilishi.  Gidrosfera  Yer  po’sti  va  atmosferaning 

o’rtasida  joylashgan.  Gidrosfera  okean  va  quruqlik  suvlaridan  iborat.  Gidrosfera 

suvlarining asosiy qismi okeanlar suviga to’g’ri keladi. Boshqa suv ob’ektlaridan 

Yer  osti  suvlari  va  muzliklar  ajralib  turadi.  Ular  chuchuk  suvlarning  asosiy 

manbaidir.  Yer  po’stining  g’ovaklarida  va  muzliklarda  suv  resurslarining  eng 

muhim qismi bo’lgan chuchuk suvlarning asosiy qismi joylashgan. 

Demak, gidrosfera okean va quruqlik suvlaridan iborat ekan. Okean suvlari 

Tinch, Atlantika, Hind va Shimoliy Muz okeani suvlaridan iborat. Quruqlik suvlari 

o’z navbatida yer usti va yer osti suvlariga bo’linadi. Yer usti suvlari daryo, ko’l, 

botqoq  va  muzliklar  suvlaridan,  yer  osti  suvlari  esa  suyuq  va  muzloq  suvlardan 

                                                           

5

 V.Ettwein and M. Maslin. «Physical geography: fundamentals of the physical environment». 2003,  28-

бет (mazmun-mohiyatidan foydalanildi). 

---

tashkil  topgan.  Ko’p  yillik  muzloq  yerlar  asosan  Yevrosiyo  va  Shimoliy 

Amerikaning  shimoliy  qismlarida  tarqalgan.  Muzlar  esa  Antarktida  va 

Grenlandiyada hamda baland tog’larda tarqalgan. 

Gidrosfera Yer yuzasini yoppasiga to’xtovsiz qoplamasa ham, uning 70,8% 

ni tashkil qiladi (510,1 mln. km

2 

dan 361 mln. km

2

).                                            

Suv qanday bo’lishidan qat’iy nazar asosiy landshaft hosil qiluvchi omildir. 

Suv geografik qobiqdagi hamma jismlar tarkibida u yoki bu darajada mavjud. 

Jahonda suvlarning zahirasi turlicha. Juda katta maydonga va hajmga okean suvlar, 

97,2% ga ega.  

Chuchuk  suvlarning  umumiy  hajmi  jahon  suv  zahirasining  2,15%ini  tashkil 

qilar ekan. Qolgan suvlar esa ichishga yaroqsiz bo’lgan sho’r suvlardir. 

Ko’p  olimlar  gidrosferaga  atmosferadagi  va  organizmdagi  suvlarni  ham 

qo’shishadi,  ammo  ularning  miqdori  juda  ham  kichikdir.  Masalan,  atmosferadagi 

suvlar jahon suv zahirasining 0,001% ini, chuchuk suvlarning esa 0,04% ini tashkil 

qiladi (9-rasm).   

---