Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

«Nodir Samarqand» turistik korxonasi 2020-yil investitsiya 
loyiha qiymatini baholash
34
№ Yil 
Inves-
titsiya 
loyiha 
qiymati 
(mlrd. 
so‘m) 
Foyda 
solig‘i 
stav-
kasi 
Inf-
lyat-
siya 
sur’-
ati 
Investit-
siyaga 
foydaning 
real che-
garaviy 
qiymati 
(mil. so‘m) 
Eski-
rish 
Firma-
ning 
sub’ek
tiv foiz 
stav-
kasi 
No-
minal 
foiz 
stav-
kasi 
V 
ԏ 
𝜋
 
MRR 
ᵟ 
p 
i 
1 2020 2,03 
12,5 
14 
100,0 
5 
14 
14 
3-jadvaldagi ma’lumotlarga acosan, 2020 yil «Nodir Samarqand»
unitar turistik korxonasi foyda solig‘i stavkasi 12,5 foiz, inflyatsiya 
sur’ati 14 foiz, investitsiya obyektining eskirishi 5 foiz, firmaning 
subyektiv (rentabelligi) foiz stavkasi 14 foiz, nominal (qayta 
moliyalash stavkasi) foiz stavka 14 foiz, kiritilgan investitsiya real 
chegaraviy qiymat 100 million so‘m bo‘lishi rejalashtirilgan, natijada 
2020-yilda investitsiya loyihasi qiymati 2,03 mlrd. so‘m tashkil qiladi. 
Loyihaning qiymati foyda solig‘idan tashqari kompaniyaning 
mol-mulk solig‘i (asosiy vositalar)ga ham bog‘liq. Chegaraviy 
investitsiya kompaniya mulkini bir birlikka ko‘paytiradi. Mulk 
solig‘i stavkasi 
wc
, bo‘lsa, u holda mulk solig‘i foyda solig‘i 
bazasidan chiqarib tashlanmaganligini hisobga oladigan bo‘lsak, 
soliqdan keyingi foyda hajmi 
ga kamayadi. 
Aksincha, mulk solig‘i foyda solig‘i tarkibidan chiqarib tashlangan 
taqdirda soliqqa tortilgandan keyingi foyda hajmi 
ga teng bo‘ladi. Shunday qilib, 
________________________ 
34
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan. 

---

353 
(7) 
Bu yerda mulk solig‘i foyda solig‘i bazasidan chiqarib 
tashlanadigan bo‘lsa 
, aksincha 
. 
Endi 
turizm 
xizmatlar 
bozorida 
soliqlarning 
yalpi 
daromadlarning doimiy o‘sish sur’atida investitsiya loyihalariga 
ta’sirini analitik va sonli tadqiqot usullarini qo‘llashni ko‘zda 
tutadigan ekonometrik modellar orqali ko‘rib chiqamiz. 
Investitsiya loyihasining jamg‘arish funksiyasi dinamikasi 
x(t)
, 
to‘yinmagan bozorlar uchun soliqlarni hisobga olmagan holda 
birinchi darajali differensial tenglamalar orqali ifodalanadi: 
(8) 
bu yerda – foiz o‘sishining jadallik parametri. 
Shu bois, investitsiya qiymati 
I(t) 
daromadning qat’iy 
belgilangan qismini tashkil qiladi deb faraz qilamiz, natijada 
quyidagiga ega bo‘lamiz: 
I(t)=m
(9)
 
Bu yerda proporsionallik koeffitsiyenti, ya’ni investitsiya 
me’yori doimiy kattalikdan iborat bo‘ladi, 0
.
qiymatga ega doimiy soliqlar qo‘llanilgan vaziyatda foiz 
o‘sishining jadalligi kamayadi va 
ga teng bo‘ladi. Bunda 
tenglama o‘suvchi eksponensial ((
)
bo‘lganda) yoki 
kamayuvchi eksponensial ((
)
) funksiyadan iborat 
bo‘ladi. Ushbu loyihada 
x 
moliyaviy resurslarni ifodalaydi. 
Doimiy soliqlar o‘sish sur’atiga ta’sir ko‘rsatadi yoki vaqt 
o‘tishi bilan moliyalar qiymatining kamayishiga olib keladi. 
Turizm xizmatlar bozorida investitsiya loyihasidagi doimiy 
jadallik sur’atiga ega moliyaviy oqimlar investitsiyalar mavjud 
bo‘lgan sharoitda loyihaning boshlang‘ich qiymati mavjud 
bo‘lmagan holda investitsiyaning jamg‘arish funksiyasining 
o‘sishiga olib keladi. Investitsiyalarda soliqlarning ta’siriga 
keladigan bo‘lsak, jamg‘arish funksiyasining dinamik o‘sishi 
sharoitida yuqorida ko‘rib chiqilgandek paydo bo‘ladi.
Iqtisodiyotda to‘yinmagan bozor vaziyati juda tor vaqt uchun, 
aksariyat hollarda ishlab chiqarish boshlanishi vaqtida qo‘llaniladi. 
Umumiy holatda talab egri chizig‘i, ya’ni sotilgan turmahsulotlar 
narxi va uning hajmi o‘rtasidagi bog‘liqlik kamayuvchi funksiya 

---

354 
(xizmat ko‘rsatish hajmi ortishi bilan uning narxi bozorning 
to‘yinishi tufayli kamayadi) orqali ifodalanadi: