Лекция №1 асосий кимёвий тушунчалар. Асосий синфлар

2
Jt[A]J[B5
tezlik
1 
*[Aj';'[H]f
64

---

Bu erda A
2
A ning ikkinchi tajribadagi konsentratsiyasi va V
1
V ning birinchi 
tajribadagi 
konsentratsiyasi. 
k 
konstanta 
va 
V 
ning 
konsentratsiyasi 
o ‘zgarmaganiuchun ulami qisqartirish mumkin:
16.2 jadvaldan qiymatlarni qo‘yib quyidagini olamiz:
3.50X10 3 mol L*s 
/ 5ЛЮХ 10~2 mol/LY
1,75X 10
"3
mol/L'S _ V2-50X 10“2 mol/L
)
bo‘lib quyidagini olamiz 2.00=(2.00)m demak m=1. Shu sababdan, reaksiya A 
bo‘yicha birinchi tartibda, chunki A ning konsentratsiyasi ikki marta oshsa, tezlik 
ham ikki marta ortadi.
2. 
V ning tartibi n ni topish.
n ni topish uchun biz 1 va 3 tenglamalarni bir 
biriga bo‘lamiz, chunki ularda A o‘zgarmaydi va V ikki martta ortadi:
*[A]g[Bbn
tfA M B]?
Yuqoridagi kabi k konstanta va A konsentratsiyalar o ‘zgarmagani uchun ularni 
qisqartiramiz va quyidagini olamiz:
Qiymatlar qo‘yilganida esa
L75X 10"s m ol/L s 
(з.О О х Ю -2 п ю 1 /ь )
bo‘lib quyidagini olamiz 2.00=(2.00)n demak n=1. SHu sababdan, reaksiya V 
bo‘yicha ham birinchi tartibda, chunki A ning konsentratsiyasi ikki marta oshsa, 
tezlik ham ikki marta ortadi. Ushbu xulosani 4 tajriba orqali tekshirishimiz mumkin: 
agar ikkala [A] va [B] lar ikki marttaga ortsa, tezlik 4 barobar ortishi kerak va 
shunday bo‘ldi ham. Demak, m va n lar 1 ga teng bo‘lgan tezlik qonuni
tezlik=k[A][B]
shuni ham qayd etib o ‘tish joizki, V ning reaksiya tenglamasidagi koeffitsienti
2 bo‘lsa ham, u bo‘yicha reaksiya tartibi 1 ga teng. Bu esa yana bir bor reaksiya 
tartibini tajribadan aniqlash kerakligini anglatadi.
Keling endi azot monoksidi va kislorod orasidagi reaksiyani (kislotali yomg‘ir 
hosil bo‘lishi va sanoatda azot kislota olishning muhim bosqichlaridan biri) ko‘rib 
chiqamiz:
65