Лекции по «Материаловидение и технология конструкционных материалов» составлен на основе учебной программы для специальности «Трудового обучения»


Материалшунослик ва КМТ фанининг предмети: (2 соат)



Download 0,92 Mb.
bet3/31
Sana02.03.2022
Hajmi0,92 Mb.
#479736
TuriЛекции
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   31
Bog'liq
Материалшунослик ва конструкцион материаллар технологияси

Материалшунослик ва КМТ фанининг предмети: (2 соат)
Режа

  1. Хал= хыжалигини ривожлантириш ты\рисидаги давлат режаларида янги конструкцион материалларни ишлаб чи=ариш усулларини такомиллаштириш учун белгиланган тадбирлар.

  2. «Материалшунослик ва конструкцион материаллар» технологияси фанининг техникавий ва илмий фанлар, мещнат ва политехник таълим билан бо\ли=лиги.

Маълумки, янги материаллар излаб топиш ва улардан фойдаланиш хал= хужалиги учун нищоятда мухим вазифадир. Конструкцион материаллар замон талабларига =анчалик тыла ва ани= жавоб берса, улардан тайёрланган машина ва механизмлар, турли асбоб-ускуналар, иншоотлар шунча мукаммал былади ва узо= ишлайди.
Олий ы=ув юртларида тащсил олаётган талабалар конструкцион материалларнинг структураси ва хоссаларини, шунингдек, бундай материаллар ишлаб чи=ариш ва уларни ишлатишнинг илмий, техникавий асосларини билишлари лозим.
Фаннинг асосий вазифалари - =уйидагилардан иборат : заготовка ва машина деталларини ясаш ва ишлов беришнинг технологиявий усулларини =ылланиш сохаларини ырганиш; талабаларда материалларнинг замонавий техникадаги ырни, илм ва фан жамиятнинг бевосита ишлаб чи=арувчи кучи, металл ва но металл материалларнинг турлари, материал танлаш ва уни бахолаш критерияси ха=ида зарур билим ва кыникмалар хосил =илишдир.
Таълим тизими олдига =ыйган энг асосий вазифа ю=ори малакали техник кадрларни тайёрлаш даражасини янада кытаришдан иборат. Бу вазифани бажариш учун асосий эътибор ы=итиш жараёнининг ызини янада такомиллаштиришга ва ы=увчиларни тарбиялашга =аратилмо\и лозим бу эса, ыз навбатида ы=итувчиларнинг педагогик щамда методик мащоратига ва тайёргарлигига бо\ли= былади. Шу сабабдан фан ва техника тез суръатлар билан ривожланаётган щозирги шароитда щар бир педагогнинг асосий вазифаси – ёш техник кадрларни щозирги замон машинасозлик ва =ишло= хыжалик машинасозлиги саноатининг талабларига мувофи=, машина, механизм ва деталлар ишлаб чи=аришида конструкцион материаллар технологияси фанининг тыли= ызлаштирилган щолда илмий ахборотларни яхши тушунадиган, билимларни муста=ил ызлаштира оладиган ва улардан ыз ишида фойдалана оладиган =илиб тарбиялаш ма=садида ы=итишни янги педагогик технологиялар асосида щар томонлама такомиллаштиришдир.
Ю=орида айтилган тадбирлардан яна бири конструкцион материаллар технологияси курсидан ы=увчиларга билим беришни тубдан яхшилашдир. Ы=увчилар маш\улотлар жараёнида материалларнинг ички тузилиши ва хоссаларини ва уларга ишлов беришни ырганадилар.
Илмий-техника тара==иёти туфайли замонавий машиналарни ишлаб чи=аришда ыз касбини яхши эгаллаш билан бирга умумий таълим фанларини яхши биладиган щамда техник тайёргарликка эга былган техник мутахассисларга талаб ортиб бормо=да. Шу сабабдан назарий дарсларда щамда амалий-тажриба маш\улотларида ы=увчиларда техник фикрлаш щамда ижодий =обилиятни ривожлантириш зарур, шундагина ы=увчилар ыз фикрлаш доираларини муста=ил кенгайтира оладилар щамда янги машинасозлик материалларини яратилишида иштирок этадилар.
Талабаларга конструкцион материалларни ишлаб чи=ариш технологияси, чыян ва пылат ишлаб чи=ариш технологияси, асосий ускуналарнинг тузилиши щамда бу сощада жорий =илинаётган ил\ор технологияларни ишлаб чи=аришга тадби= этилишига ижодий ёндашиш ыргатилади.

Бизларга маълумки хозирги вактда химиявий элементлар даврий системасида элементлар металлар ва металлмасларга булинади, металлар барча элементларини ярмидан купрок кисмини ташкил этади ва электр узатувчанлиги температурага боглик булади. Металлар иссикликни хам яхши утказади. Металларга шундай таъриф берса булади, «температура пасайган сари электр утказувчанлиги ортадиган иссикликни яхши утказадиган, богланувчан ва узига хос ялтирокликка эга булганэлементлар моддалар деб аталади»


Металлар элементлар даврий системаси жадвалининг асосан чап кисмида жойлашган. Барча металлар икки группага, яъни кора металлар группасига ва рангли металлар группасига булинади.
Кора металл группасига асосан темир ва унинг котишмалари микдори. Колган барча металлар рангли металлар группасига киради.
Рангли металлар, уз навбатида куйидаги группаларга булинади:
а) огир рангли металлар группаси: бу группага мис, никель, кургошин, калий, кадмий, кобольт, мишъяк, сурьма, висмут,симоб ва бошкалар;
б) кингил рангли металлар группасига: алюминий, магний, титан, натрий, бериллий, литий, барий, кальций, стронций ва калий;
в) кимматбахо металлар группасига: олтин, кумиш, платина, осмий, иридий, родий, рутений ва палладий.
Нодир металлар группасига: бу группага суюкланиши кийин металлардан вольфрам, молибден, тантал ва цирконий, таркок метталлар (таллий, галлий, германий, индий, роний).
Сийрак ер металлар (лантан ва лантаноидлар).
Радиоактив металлар (полоний, радий, актиний, торий, уран) ва бошкалар.
Металларнинг ва улар котишмаларнинг ички тузилиши хамда хоссаларини шунингдек, уларнинг тузилиши билан хоссалари орасидаги богланиши урганувчи фан материалшунолик деб аталади.
Металл ва унинг котишмалари хоссалари шу металл котишмаларининг химиявий таркибигагина боглик булмай, балки унинг ички тузилишига, структураларига хам богликдир.
Шундай килиб, температура пасайган сари электр утказувчанликги ортидиган ълементларни металлар деб атамок керак.
Бундан ташкари, абсолют ноль температурада модданинг энергияси минимал булади. Бундай холатларда металларнинг электрон утказувчанлик хоссаси булади, металлоидларнинг бундай хоссаси булмайди, аммо температура кутарилса, металлоидларга хам электрон утказувчанлик пайдо булади. Бинобарин, металларга берилган юкоридаги таърифга электрон утказувчанликни хам кушиш керак. Машхур рус олими М. В. Ломоносов бундай деган эди: «Металлар боглаш мумкин булган ялтирок жисимлардир». Шундай килиб, металлар таърифига богланувчанлик ва ялтироклик хоссаларини, шунингдек, иссик утказувчанлик хоссаларини хам кушиш керак экан.
Энди, металларга мана бундай таъриф берса булади: температура пасайган сари электр утказувчанлиги ортадиган, электрон утказувчанликка эга булган, богланувчан, иссик утказувчан ва ялтирок моддалар деб аталади.
Металлар ялтирок ва пластик булади. Ялтироклик ва, купинча, пластик хоссалари соф металларгина хос булиб колмай, балки уларнинг котишмаларига хам ходир. Демак, металларнинг котишмалари хам металлар деб атаса булади.
Металларнинг электр токини яхши утказишига сабаб шуки, жуда кичик потенциал айирмаси хосил килинди дегунча улар атомларидагиэлектронлар кела бошлайди, яъни мусбат кутб томон боради, натижада электр токи вужудга келади. Металлоидларда бундай хосса булмаганлигидан, улар электир токини утказмайди.
Металл ва унинг котишмларини физик-механик ва химиявий хоссаларидан ташкари, уларнинг технологик хоссалари хам ахамиятга эгадир. Бу хоссаларга деформацияланувчанлиги, куйулувчанлиги, кесиб ишланувчанлиги, пайвандланувчанлиги, тобланувчанлиги ва бошка хоссалари киради. Металлшуносликни билмай туриб хилма-хил хоссали котишмалар хосил килиш, бу котишмалардан тайерланган детал асбоб ва бошкаларнинг зарур керакли томонга узгартириб былмайди.
Назорат учун саволлар

  1. Материалларнинг хал= хыжалигида тутган ырни деганда нимани тушунасиз?

  2. Конструкцион материаллар нима?

Таянч сызлар:-Материал, -технология,- металл


2-маъруза

Download 0,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish