n
U
U
- nominal faza kuchlanishi [V];
p
f
n
1
1
60
- magnit maydonining aylanish tezligi (sinxron tezlik) [ayl/s];
1
1
n
n
n
s
n
n
- nominal sirpanish [n.b.];
)
1
(
2
max
max
m
m
s
s
n
kr
- kritik sirpanish [n.b.];
p
f
2
1
1
- magnit maydonining aylanish tezligi (sinxron tezlik) [
s
rad
];
30
n
n
n
- val aylanishining nominal burchak tezligi [
s
rad
];
n
n
n
P
M
- nominal moment [Nm];
n
M
m
M
max
max
- maksimal moment [Nm];
n
yu
yu
M
m
M
- yurgizish momenti [Nm];
n
mex
P
P
)
05
.
0
01
.
0
(
- mexanik isroflar [Vt];
)
05
.
0
01
.
1
(
c
- keltirish koeffitsiyenti (katta quvvatli asinxron motorlar
uchun kichik qiymatlar olinadi);
n
n
n
mex
n
r
s
s
I
P
P
R
1
3
1
2
- rotorning keltirilgan aktiv qarshiligi [Оm];
2
2
3
)
1
(
cos
n
mex
r
n
s
I
P
R
C
I
U
R
- statorning aktiv qarshiligi[Оm];
n
rs
sr
I
k
C
f
U
L
L
1
2
1
)
1
(
4
- stator va rotorning keltirilgan sochilish
induktivligi [Gn];
kr
n
n
s
s
s
pU
M
f
I
f
U
L
max
1
2
1
2
3
2
)
(
cos
1
2
- statorning induktivligi [Gn];
sr
m
L
L
L
- magnitlash zanjirining induktivligi [Gn] .
Hisoblashlar tugagandan keyin keltirish koeffitsiyenti aniqlanadi
m
sr
L
L
C
1
1
37
va u avval qabul qilingan S koeffitsiyent bilan taqqoslanadi. Farq katta
bo‗lsa hisoblashlar takrorlanadi.
Misol:
Аsinxron motorni to‗g‗ridan to‗g‗ri ishga tushirish va keyin unga
yuklama berish sxemasi 19 - rasmda ko‗rsatilgan. Bundan tashqari 21-
rasmda valning burchak tezligi va motor elektromagnit momentining
grafiklari ham keltirilgan.
19 - rasm. Аsinxron motorni to‗g‗ridan-to‗g‗ri ishga tushirish va keyin
unga yuklama berish sxemasi
38
20 - rasm. Ko‗rsatkichlarni o‗rnatish oynalari
39
21 - rasm. Аsinxron motorini to‗g‗ridan to‗g‗ri ishga tushirish va keyin
unga yuklama berish
3. Ishni bajarish tartibi
1. Matlabning Simulink dasturi va SimPowerSystems kutubxonasi
yordamida modelni kiritish rejimi bilan tanishish.
2. Simulinkda asinxron motorini ishga tushirish sxemasini tuzish.
3. Modelni ishga tushirish.
4. Motor valining burchak tezligi va elektromagnit momentining
grafiklarini ossillograf (Scope) yordamida ekranga chiqarish.
5. Model bajarilishini to‗xtatib, motorga yuklama berib, uni qayta
ishga tushirish.
6. Grafiklarni ekranga chiqarib, ularning o‗qlaridagi ko‗rsatkichlarni
sozlash va grafiklarga nom berish.
7. Оlingan natijalarni tahlil qilish va SimPowerSystems kutubxonasi
boshqa elementlari bilan tanishish.
40
Nazorat savollari
1. Simulink dasturida yangi blok elementini qanday qo‗shish
mumkin?
2. Simulink modelni ishga tushirish qanday amalga oshiriladi?
3. Simulink dasturida kerakli grafiklarni chiqarish qanday amalga
oshiriladi?
9– LАBОRАTОRIYA ISHI
Maxsus dasturiy vositalardan foydalanish
Matlab - Simulink dasturiy paketi vositasida o‗zgarmas tok motorini
modellash
1. Ishni bajarishdan maqsad: Matlab- Simulink dasturi yordamida
o‗zgarmas tok motorini ishga tushirish rejimini modellashni oʻrganish.
1. Dastur yordamida modellashtirish uslubi bilan tanishish.
2. Modelni kiritish rejimini o‗rganish.
3. O‗zgarmas tok motorini motorni to‗g‗ridan to‗g‗ri ishga
tushirishni tadqiqotlash.
4. Matlab - Simulink dasturining boshqa imkoniyatlarini mustaqil
o‗rganish.
2. Ishga oid nazariy tushunchalar
Oʻzgarmas tok motori (DC Machine)
Piktogrammasi:
22 - rasm. O ‘zgarmas tok motori piktogrammasi
Vazifasi: O‗zgarmas tok elektr motorini modellaydi.
Modelning A+ va A- portlari motor yakor chulg‗amining chiqishlari,
F+ va F- portlar esa qo‗zg‗atish chulg‗amining chiqishlari bo‗lib
hisoblanadi. TL porti harakatlanishga qarshilik momentini uzatish uchun
41
mo‗ljallangan. Chiqish porti m da to‗rtta elementdan iborat bo‗lgan vektor
signal shakllanadi: tezlik, yakor toki, qo‗zg‗atish toki va mashinaning
elektromagnit momenti.
O‗zgarmas tok motori modelining sxemasi 23 - rasmda ko‗rsatilgan.
23 - rasm. O‗zgarmas tok motor modelining sxemasi
Motorning yakor zanjiri ketma - ket ulangan Ra – yakor zanjirining
aktiv qarshiligi, La – yakor zanjirining induktivligi va E_FCEM – yakor
chulg‗amining EYUK (boshqariluvchi kuchlanish manbasi) dan iborat.
Yakor chulg‗amining EYUK si quyidagi ifodaga asosan hisoblanadi:
E
K
E
bu yerda:
- yakor chulg‗amining EYUK si,
ω - elektr motor valining aylanish tezligi,
E
K
- EYUK va tezlik orasidagi proporsionallik koeffitsiyenti.
EYUK va tezlik orasidagi proporsionallik koeffitsiyenti Аsinxron
motorning qo‗zg‗atish chulg‗amidagi tokning kattaligiga bog‗liq:
42
f
of
E
I
L
K
bu yerda:
of
L
- yakor chulg‗ami va qo‗zgʻatish chulgʻami orasidagi o‗zaro
induktivlik,
f
I
- motorni qo‗zg‗atish chulg‗amidagi tok.
Motorning qo‗zg‗atish chulg‗ami uning Ra - aktiv qarshiligi va La –
induktivligi sifatida keltirilgan.
Modelning mexanik qismi motor valining aylanish tezligini quyidagi
ifodaga asosan hisoblaydi:
)
(
L
e
T
sign
B
dt
d
J
T
bu yerda:
e
T
- motorning elektromagnit momenti,
B
- qayishqoq ishqalanish koeffitsiyenti,
L
T
- quruq ishqalanish koeffitsiyenti.
Modelning mexanik qismi integrator, uzatish koeffitsiyenti
J
1
bo‗lgan
kuchaytirgich, jamlagich va ko‗paytirgichdan iborat.
Motor elektromagnit momentining kattaligi quyidagi ifodaga asosan
hisoblanadi:
a
T
e
I
K
T
bu yerda:
a
I
- yakor toki,
T
K
- elektromagnit moment va yakor toki orasidagi proporsionallik
koeffitsiyenti. Kattaligi bo‗yicha
T
K
koeffitsiyent
Е
K
koeffitsiyentga teng.
43
Ko‗ rsatkichlarni o‗ rnatish oynasi:
24 - rasm. Ko‗rsatkichlarni o‗rnatish oynasi
Ko‘rsatkichlar:
Armature resistance and inductance [Ra (ohms) La (H) ]:
[Yakor zanjirining aktiv qarshiligi Ra (Оm) va induktivligi La (Gn)].
Field resistance and inductance [Rf (ohms) Lf (H) ]:
[Qo‗zg‗atish zanjirining aktiv qarshiligi Rf (Оm) va induktivligi Lf
(Gn)].
Field - armature mutual inductance Laf (H) :
[Motorning yakor zanjiri va qo‗zg‗atish zanjiri orasidagi o‗zaro
induktivlik (Gn)].
Total inersiya J (kg*m
2
):
[Motorning inersiya momenti J (kg*m
2
)].
Viscous friction coefficient Bm (N.m.s):
44
[Qayishqoq ishqalanish koeffitsiyenti Bm (N.k)].
Coulomb friction torque Tf (N.m):
[Reaktiv qarshilik momenti Tf (N ּm)].
Initial speed (rad/s) :
[Motor valining boshlang‗ich burchak tezligi (rad/s)].
Mustaqil qo‗zg‗atishga ega bo‗lgan o‗zgarmas tok motorining
ko‗rsatkichlarini uning katalog ma‘lumotlari bo‗yicha quyidagi ifodalarga
asosan aniqlash mumkin :
q
q
q
R
U
I
n
n
n
n
n
n
P
P
M
30
q
n
n
n
n
I
r
U
P
I
2
2
2
2
)
5
2
(
R
R
L
L
q
q
2
2
2
2
2
2
2
)
5
2
(
n
n
n
I
R
P
L
J
n
mwx
P
2
T
f
2
2
n
m
Pmex
B
bu yerda:
q
I
- qo‗zg‗atish chulg‗amining toki,
q
U
- qo‗zg‗atish chulg‗amining kuchlanishi,
q
R
- qo‗zg‗atish chulg‗amining aktiv qarshiligi,
q
L
- qo‗zg‗atish chulg‗amining induktivligi,
n
I
2
- yakor chulg‗amining nominal toki,
n
U
2
- yakor chulg‗amining nominal kuchlanishi,
2
R
- yakor chulg‗amining aktiv qarshiligi,
n
M
- nominal moment,
n
P
- nominal quvvat,
n
n
- yakorning nominal aylanish tezligi (ayl/daq),
n
- yakorning nominal aylanish tezligi (rad/s),
mex
P
- mashinaning umumiy mexanik isroflari.
45
Yakor zanjirining induktivligini quyidagi formulaga asosan aniqlash
mumkin:
P
n
I
U
n
n
n
C
L
2
2
2
bu yerda:
S = (1-2,5) kompensatsion chulg‗amli motor uchun (katta qiymat
tezligi past motorlar uchun),
S = 6 kompensatsiyalanmagan motor uchun,
p – qutb juftliklarining soni.
1 - misol:
Uch pog‗onali ishga tushirish qurilmasi (Motor Starter bloki)
yordamida motorni yurgizish sxemasining modeli 15 - rasmda keltirilgan.
Rasmda motorning tezligi va elektromagnit momentining vaqt bo‗yicha
o‗zgarish grafiklari va grafik qurgich bloki XY-Graph yordamida olingan
mashinaning dinamik xarakteristikasi ham keltirilgan. Modelda tezlikka
bog‗liq bo‗lgan mashinaning harakatlanishiga qarshilik momenti Gain
kuchaytirgich yordamida hosil qilingan.
Machines kutubxonasida o‗zgarmas tok motorining diskret model -
Discrete DC_Machine ham mavjud. U yuqorida ko‗rib o‗tilgan modeldan
diskret uzatish funksiyasiga ega bo‗lgan bloklardan foydalanilganligi bilan
farq qiladi.
46
25 - rasm. Uch pog‗onali ishga tushirish qurilmasi (Motor Starter
bloki) yordamida motorni yurgizish sxemasining modeli
47
Do'stlaringiz bilan baham: |