Лаборатория машғулотлрининг мавзулари

 

 

 

 

                                    © Toshkent davlat texnika universiteti, 2020 

---

 

 

 

3 

KIRISH 

 

Ma‘lumki,  elektr  texnik,  elektr  mexanik  va  elektr  texnologik  

obyektlarni  ifodalovchi  matematik  modellarning  yuqori  o‗lchamliligi  va 

chiziqsizligi,  boshqarish  algoritmlarining  murakkabligi  raqamli  hisoblash 

texnikasi  vositalarini  keng  qo‗llamasdan  turib,  mazkur  obyektlarni  

avtomatik boshqarish tizimlarini yaratish juda qiyin. 

O‗qitishning  an‘anaviy  usullarida  fan  bo‗yicha  olingan  nazariy 

bilimlarni  mustahkamlash  va  amaliy  ko‗nikmalarni  hosil  qilish  uchun 

xizmat qiluvchi laboratoriya mashg‗ulotlarga katta ahamiyat beriladi.  

Modellashni  abstrakt  darajada  yoki  qurilmalarda  kechadigan  fizik 

jarayonlarga yaqinlashtirilgan holda amalga oshirish mumkin.  Ko‗pchilik 

dasturlar, masalan, Matlab yordamida murakkab dinamik jarayonlarni real 

vaqt masshtabida modellash mumkin.  

Injenerlik  faoliyatining  asosiy  yoʻnalishi  bo‗lib  priborlar,  elektr 

yuritmalari  va  boshqa  texnik  obyektlarni  loyihalash,  tayyorlash  va 

ekspluatatsiya  qilish  hisoblanadi.  Kompyuterlardan  keng  foydalanish 

zamonaviy injenerning kasbiy malakasiga qo‗shimcha talablarni qo‗yadiki, 

ulardan  biri  yangi  kompyuter  va  raqamli    texnologiyalarini  o‗zlashtirgan 

bo‗lishi kerak.  

Kompyuter  texnologiyalaridan  real  jarayonlarni,  shu  jumladan  elektr 

zanjirlarida  sodir  bo‗ladigan  jarayonlarni  modellashda    foydalanish 

laboratoriya amaliyotini kengaytirish va boyitish imkoniyatini beradi. 

Matlab  tizimi  yordamida  laboratoriya  ishlarini  bajarish  uchun  «Priborlar 

bazasi»  bo‗lib,  Simulink  va  Power  System  kengaytmalar  paketlari  xizmat 

qiladi.  Ushbu  paketlarning  kutubxonalarida  ko‗plab    virtual  elementlar  va 

o‗lchov priborlari  mavjud bo‗lib, har  qanday  murakkab  elektr  zanjirlarini har 

tomonlama tadqiq qilish imkoniyatini beradi. 

Matritsalar  murakkab  matematik hisoblarda, jumladan chiziqli algebra 

masalalarini  yechishda  va  dinamik  tizimlar  hamda  obyektlarni 

modellashda  keng  qo‗llaniladi.  Ular    dinamik  tizimlar  va  obyektlarning 

holat tenglamalarini avtomatik ravishda tuzish va yechishning asosi bo‗lib 

hisoblanadi.  Bunga      Matlabning  kengaytmasi  Simulink  misol  bo‗lishi 

mumkin. 

Kompyuter  texnologiyalari  asosida    uslubiy  ko‗rsatmani  yaratishdan 

maqsad 

sanoat 

korxonalarida 

qo‗llaniladigan 

 

elektrotexnologik 

qurilmalarning  ishlash  asoslari  va  ularda  kechadigan  turli    jarayonlari 

to‗g‗risida  talabalarning  ma‘ruzalar  davomida  olgan  nazariy  bilimlarini 

---

 

 

 

4 

laboratoriyalar  asosida  mustahkamlashdan  iborat.  Elektrotexnologik 

qurilmalarning elektr jihozlarini o‗rganish, kechadigan fizik jarayonlarning 

mohiyatini tushunish, energetik va boshqa o‗nlab ko‗rsatkichlarning o‗zaro 

bog‗liqligini  laboratoriya  yo‗li  bilan  aniqlab  ishonch  hosil  qilish 

bajariladigan laboratoriya mashg‗ulotlarining asosiy maqsadidir. 

Dars  mashg‗ulotlarida  laboratoriya  ishlariga  boshlang‗ich  tayyorgarlik 

uchun  topshiriq  quyidagi  vazifalarni  o‗z  ichiga  oladi:  bajariladigan  ish 

mavzusi  bo‗yicha  asosiy  tushunchalar  bo‗limi  va  kerakli  adabiyotlardan 

foydalanib  o‗rganish,  nazorat  uchun  savollarga  javob  berish  hamda 

o‗lchash natijalarini yozish uchun jadvallarni chizib tayyorlash. 

Laboratoriya  mashg‗uloti  bo‗yicha  tayyorlangan  hisobotda  ishning 

maqsadi  bayon  etilgan  yozma  instruksiya,  ish  sxemalar,  olingan  natijalar 

jadvallari,  tavsiflari  hamda  ish  bo‗yicha  xulosalar  keltiriladi.  Har  bir 

bajarilgan laboratoriya ishlari bo‗yicha hisobot tayyorlanadi.