Konstruksiyalar

 22-rasm.                                            23-rasm.
57. Keltirilgan kesim nima?
Beton bilan armatura birgalikda ishlasada, ularning elastik-
lik modullari turlicha: bir xil deformatsiyada ularda turli kuch-
lanishlar paydo bo‘ladi.
Ularni hisoblash uchun keltirish koeffitsienti α = E
s
/E
b
 
orqali bir xil materialga keltirib olinadi (odatda betonga). Bu 
yerda E
s
 va E
b
 armatura va betonning (boshlang‘ich) elastiklik 
modullari. Bunday kesimlarni keltirilgan kesim deyiladi. Mi-
sollar bilan oydinlik kiritamiz. 
Oldindan zo‘riqtirilgan elementda o‘q bo‘ylab P=σ
sp
A
sp
 kuch 
bilan siqilganda betondagi kuchlanishni aniqlash talab qilingan 
bo‘lsin. Siqilgandan keyin element ∆l qiymatga elastik qisqara-
di, yoki ε
b
 = ∆l/ l (23-a rasm) beton bilan birgalikda zo‘riqtiril-
gan armatura ham qisqaradi: ∆ε
sp
 = ε
b
. Undagi zo‘riqish ∆P = 
=∆ε
sp
A
sp
 = ∆ε
sp
E
s
A
sp
 qiymatga pasayadi.
∆ε
sp
 = ε
b
, a E
s
 = αE
b
 bo‘lgani uchun: ∆σ
sp
= ∆ε
sp
E
s
 = ε
b
αE
b
 = 
(σ
bp
/E
b
)αE
b
=ασ
bp
, bo‘ladi; bu yerda: σ
bp
 – betondagi o‘rnatil-
gan kuchlanish. Muvozanat sharti: P – ∆P = N
bp
 yoki P = N
bp
+ 
+ ∆P, bo‘lganda N
bp
=σ
bp
A
b
 – beton tomonidan qabul qilina-
digan zo‘riqish, A
b
 – beton kesimning yuzasi, ∆P = ∆σ
sp
A
sp
 
=ασ
bp
A
sp
. Bu yerdan P = σ
bp
A
b
+ασ
bp
As
p 
= σ
bp
A
red
, bo‘lgan-
da A
red
 =A
b
 + αA
sp 
– keltirilgan kesim yuzasi. U holda 
 
σ
bp
 = P/A
red
. 
Ko‘rinib turibdiki, siqilganda betondagi kuchlanishni 
aniqlash uchun armaturaning elastik qisqarishi va undagi zo‘ri-

---

37
qishning pasayib ketishini hisobga olish shart emas, R ning 
boshlang‘ich qiymatini keltirilgan kesim yuzasiga bo‘lish ye-
tarlidir.