Konstruksiyalar

53. Nazorat qilinadigan kuchlanish σ
con
 nima?
Oldindan zo‘riqtirilgan konstruksiyani tayyorlash davri-
da o‘lchov asboblari va jihozlari yordamida nazorat qilina-
digan kuchlanish bo‘lib, uning qiymati tayyorlash texnologi-
yasiga bog‘liq. Masalan, mexanik usulda tayanchga tortilganda 
(gidrav lik domkrat yordamida), tortish jarayoni nazorat qilina-
di, ankerlarning deformatsiyasi natijasidagi va egilgan joylar-
dagi (agar egilgan joy mavjud bo‘lsa) armaturaning ishqalani-
shi natijasidagi yo‘qotishlar ham tortish jarayonida ro‘y beradi, 
shu ning  uchun  σ
con
 = σ
sp
 – σ
3
 – σ
4
 tayyorlangan. Elektroter-
mik usul bilan zo‘riqtirilganda sterjenning tayyorlangan uzun-

---

34
ligini, oldindan zo‘riqtirish σ
sp
 hosil qilishnigina emas, anker-
larning deformatsiyasi natijasidagi yo‘qotish σ
3
 hamda qolipni 
deformatsiyalanishi natijasidagi yo‘qotish σ
5
 larni hisobga olib 
belgilanadi (37-savolga qaralsin). U holda σ
con
 = σ
sp
 – σ
4
. Be-
tonga tortilganda nazorat tortish jarayonida amalga oshirila-
di, chunki armatura tortilishi bilan bir vaqtda betonning elas-
tik qisqarishi ro‘y beradi, uni σ
con
 ning qiymatini belgilashda 
hisobga olinadi. 
Nazorat qilinadigan kuchlanish σ
con
 oldindan zo‘riqtirilgan 
konstruksiyalarning chizmalarida ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak, 
agar texnologiyasi noma’lum bo‘lsa, u holda σ
sp
 ning hisobiy 
qiymatini hamda birinchi yo‘qotishlarning barcha qiymatla-
rini (tez ro‘y beruvchi tobtashlash deformatsiyasidan tashqari) 
ko‘rsatish kerak.