Kimyoviy texnologiya

Kimyoviy xossalari:

Ammiak suvda eriydi. Bir xajm suvda 750 hajm ammiak eriydi.Natijada asos xosil bo‘ladi.

NH₃+H₂O⇄NH₄OH (2.1.)

Kislotali oksidlar bilan reaksiyasidan karbamid hosil bo‘ladi.

NH₃+CO₂⇄(NH₂)₂CO (2.2.)

Kislotalar bilan reaksiyaga kirishib ammoniy nitrat xosil bo‘ladi.

NH₃+HNO₃⇄NH₄NO₃ (2.3.)

Organik moddalar bilan bo‘yoq modda bo‘lgan anilin hosil qiladi.

C₆H₆+HCl→C₆H₅Cl+NH₃→C₆H₅NH₂+HCl (2.4.)

Bundan tashqari ammikdan xushga keltiruvchi sifatida xam foydalaniladi.Buning uchun NH₄OH (Navshadil spirti) ishlatiladi.Ammiak sanoatda o‘g‘itlar ishlab chiqarish uchun asosiy kamponent xisoblanadi.

Havo- texnik hisoblar uchun (% hajm) tarkibi quyidagicha olinadi: N₂ – 78,1%; O₂ – 21,0%, Ar – 0,9%; suv bug‘i esa 0,1 – 2,8% oralig‘ida olinadi. Havo tarkibida yana SO₂, NH₃, CO₂ ham qatnashgan bo‘lishi mumkin. Korxona hududi maydonlarida havo kelib chiqishi turlicha noorganik chiqindi gaz komponentlari (SO₂, SO₃, H₂S, C₂H₂, Cl₂) bilan ifloslanadi. Havodagi chang miqdori 0,5 – 1,0 mg/m³ ni tashkil etadi.

Quyidagi jadvaldan ammiakni konversiyalash bosqichida ishtirok etadigan gaz aralashmasidagi havo va boshqa gazlar entalpiyasi keltirilgan.

2.1- jadval

T °C	Havo	O2	N2	NH3	NO	H2O bug‘i
I	II	III	IV	V	VI	VII
200	5706,6	6008,1	5802,9	7548,4	5890,6	6753,3
400	11568,1	12355,2	11852,8	16315,9	12087,3	14004,8
600	17576,2	18987,1	18133,0	26188,4	18555,9	21725,3
800	23739,1	25853,5	24614,2	37040,6	25254,8	29897,9
1000	30048,6	32904,0	31279,6	48780,4	32133,7	38493,4

Ammiak-havo va kislorod bilan aralashmasi xavfli portlivchidir.Ammiak kislorodni azot aralashmasining konsentratsiyaviy portlash chegaralari quyidagicha keltirilgan.

2.2- jadval

Portlash chegarasi	Aralashmadagi O2 miqdori (%)
	100	80	60	50	40	30	20
Past	13,5	18,0	19,0	19,0	18,0	11,0	22,0
Yuqori	82,0	77,0	69,0	64,0	57,0	46,0	31,0

Bosimning ortishi aralshmaning portlash chegarasini kamaytiradi.

Stexiometik ammiak- havo aralashmasining yonish harorati 20-40°C ni tashkil qiladi. Olovning tarqalish tezligi 0,3 m/s dan iborat.Xavo innert xususiyatga ega bo‘lgani bilan ayrim muhim jarayonlarni borishi uchun asosiy o‘rin tutadi.Misol uchun yonish jarayoni.Yonish uchun xavo tarkibidagi kislorod reaksiyaga kirishadi.

C_xH_yS_zN_p+(x+y+z+p+k)/2O₂→xCO₂+0,5yH₂O+zSO₂+0,5pN₂ (2.5.)

Xavo kislorodi eng zararli reksiya yani zanglashni xosil qiladi.

Fe+O₂→FeO+O₂→Fe₂O₃+H₂O→Fe(OH)₃ (2.6)

Xavo tarkibidagi azot,kislorod sanoat uchun asosiy xom ashyo xisoblanadi. Suvning issiqlik sig‘imi yuqoriligidan foydalanib sovutuvchi va isituvchi sifatida qo‘llaniladi.Suvning gaz moddalarni yutish qobilyati xam yuqori.Muz xolatidagi suvning zichligi suyuq xolatidagu zichlikdan pastligi sababli suvni yuzasi muzlaydi.Bu esa dengiz xayotini saqlanishiga sabab bo‘ladi. Suv- nitrat kislota ishlab chiqarishda absorbent sifatida, issiqlikni utilizatsiya qilishda, reaksion qurilmalarni sovutishda ishlatiladi. Azot oksidlarini absorbsiya qilishda ko‘proq bug‘ kondensati yoki kimyoviy tozalangan suv ishlatiladi. Ayrim sxemalarda esa ammiakli selitraning sharbat bug‘ kondensatidan foydalanishga ruxsat etilgan. Barcha holatlarda ham ishlatilayotgan suv tarkibidagi erkin ammiak va qattiq qo‘shimchalar bo‘lmasligi xlorid ioni 2 mg/l dan, yog‘lar 1 mg/l dan, ammiakli selitra eritmasi 0,5 mg/l dan ortmasligi kerar.

Suv sanoat uchun universal erituvchi xisoblanadi.Utilizator qozonlarida qo‘llaniladigan kimyoviy tozalangan suv ГОСТ20995 – 75 va ОСТ 108.034.02 – 79 talablariga javob berishi kerak. Qurilma yuvilishda qo‘llaniladigan texnik suv yuqoridagicha talablarga javob berishi va ular tarkibidagi har xil qo‘shimchalardan tozalanishi kerak.