Kimyo va uni o’qitish metodikasi “kafedrasi «Himoyaga ruhsat etilsin»

II.BOB. “Uglevodorodlar ’’ mavzusini o’qitishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish metodikasi.
2.1. “Uglevodorodlar ’’ mavzusini o’qitishda interfaol metodlarni qo’llash.
Bugungi kun kimyo fani o’qituvchisi fanning fundamental asoslarini puxta egallashi, kimyo fanlarining zamonaviy pedagogik metodlarini chuqur egallagan, kasbiy tayyorgarligi yuqori darajada bo’lgan hamda zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini yaxshi o’zlashtirib kimyoviy jarayonlarga yuqori talab darajasida qo’llay olishi talab qilinadi [ 16 ].
Dars jarayonida Inter faol metodlarning qo’llanilishi asosida tashkil etilgan tahlim jarayoni barkamol shaxs va malakali mutaxassisni tarbiyalash borasidagi ijtimoiy buyurtmaning bajarilish holatining sifat ko’rsatkichiga ega bo’lishiga olib keladi.
“TUSHUNCHALAR TAHLILI” METODI
Metodning mohiyati. Ushbu metod o’tilgan (chorak, semestr yoki yilida tugagan) predmeti yoki bo’lim barcha mavzularini talabalar tomonidan yodga olish, biron-bir mavzu bo’yicha o’qituvchi tomonidan berilgan tushunchalarga mustaqil ravishda o’z izohlarini berish, shu orqali oz bilimlarini tekshirib baholashga imkoniyat yaratish va o’qituvchi tomonidan qisqa vaqt ichida barcha talabalarni baҳolay olishga yo’naltirilgan.
Metodning maqsadi. Talabalarni mashg’ulotda o’tilgan mavzuni egallaganlik va mavzu bo’yicha tayanch tushunchalarni o’zlashtirib olinganlik darajalarini aniqlash, o’z bilimlarini mustaqil ravishda erkin bayon eta olish, o’zlarining bilim darajalarini baholay olish, yakka va guruhlarda ishlay olish, safdoshlarining fikriga ҳurmat bilan qarash, shuningdek o’z bilimlarini bir tizimga solishga o’rgatish.
Metodning qo’llanishi: o’quv mashg’ulotlarining barcha turlarida (dars boshlanishi yoki dars oxirida, yoki predmetining biron-bir bo’limi tugallanganda) o’tilgan mavzuni o’zlashtirilganlik darajasini baholash, takrorlash, mustahkamlash yoki oraliq va yakuniy nazorat o’tkazish uchun, shuningdek, yangi mavzuni boshlashdan oldin talabalarning bilimlarini tekshirib olish uchun mo’ljallangan. Ushbu metodni mashg’ulot jarayonida yoki mashg’ulotning bir qismida yakka, kichik hamda jamoa shaklida tashkil etish mumkin. Metoddan uyga vazifa berishda ham foydalansa bo’ladi.
Mashg’ulotda foydalaniladigan vositalar: tarqatma materiallar, tayanch tushunchalar ro’yxati, qalam (yoki ruchka), slayd.
Mashg’ulotni o’tkazish tartibi:

• 
  talabalar guruhlarga (sharoitga qarab) ajratiladi;
  
• 
  talabalar mashg’ulotni o’tkazishga qo’yilgan talab va qoidalar bilan tanishtiriladi;
  
• 
  tarqatma materiallar guruh a’zolariga tarqatiladi;
  
• 
  talabalar yakka tartibda o’tilgan mavzu yoki yangi mavzu bo’yicha tarqatma materialda berilgan tushunchalar bilan tanishadilar;
  
• 
  talabalar tarqatma materialda mavzu bo’yicha berilgan tushunchalar yoniga egallagan (yoki o’zlarining) bilimlari asosida (berilgan tushunchalarni qanday tushungan bo’lsalar shunday) izoh yozadilar (yakka tartibda);
  
• 
  ўқituvchi tarқatma materialda mavzu bўyicha berilgan tushunchalarni o’qiydi va jamoa bilan birgalikda har bir tushunchaga to’g’ri izohni belgilaydi yoki ekranda har bir tushunchaning izohi berilgan slayd orqali (imkoni bo’lsa) tanishtiriladi;
  
• 
  har bir talaba to’g’ri javob bilan belgilangan javoblarning farqlarni aniqlaydilar, kerakli tushunchaga ega bo’ladilar, o’z-o’zlarini tekshiradilar, baholaydilar, shuningdek bilimlarini yana bir bor mustahkamlaydilar.
  

«Tushunchalar tahlili» metodidan bir darsning o’zida dars boshlanishida o’tgan mavzuni takrorlash, mustahkamlash yoki yangi mavzu bo’yicha talaba- larning dastlabki bilimlari, qanday tushunchalarni egallaganliklari va shu darsning oxirida bugungi mavzudan nimalarni bilib olganliklarini aniqlash uchun ham foydalanish mumkin.
Quyida “ Uglevodorodlar “ mavzusini o’qitishda “Tushunchalar tahlili “ metodi asosida foydalaniladigan tarqatma material namunasini keltiramiz.

№	Тushunchalar	Mazmuni
1	Gomologik qator	Kimyoviy tuzilishi jihatidan o’xshash, tarkibi bir biridan bir yoki bir nechta -CH2- gruppaga farq qiladigan birikmalar qatoriga aytaladi.
2	Izomeriya	Tarkibi , molekulyar massasi bir xil, lekin tuzilishi har xil bo’lgan , shu sababli xossalari turlicha bo’lgan moddalardir.
3	Sistemаtik nomenklаnturа	1960 yilda qabul qilingan. IUPAK (International of pure Aplied Chemistry ) – IUPAK ( Sof va Amaliy kimyo Xalqaro instituti ) komissiyasi tomonidan ishlab chiqilgan yangi nomenklantura.
4	Radikal mexanizm	Radikallar ishtirokida sodir bo’ladigan o’rin olish reaksiyasidir . Alkanlarda vodorod atomining galoganlarga almashinish reaktsiyasida sodir bo’ladi.
5	Termik kreking	Yuqori temperaturada to’yingan uglevodorodlarni uglerod - uglerod bog’lari uzilib, radikallar hosil etadi va natijada uglerod atomi kam bo’lgan alkan va alkenlar aralashmasini hosil bo’ladi..
6	Degidrogenlash	To’yingan uglevodorod molekulasini to’yin magan uglevodorod molekulasiga aylantirish. Metall katalizatorlar Ni, Pt va yuqori temperaturada sodir bo’ladi.