Kimyo texnologiya fanidan laboratoriya ishlari

Ishning maqsadi. Suvni yumshatishning kimyoviy va fizik kimyoviy usullari samaradorligini taqqoslash.
Kerakli jihozlar va reaktivlar: Konussimon kolbalar 250ml hajmli, 2l li kolba, qadaq, ionitli kolonka (3-rasm) natriy gidroksid, natriykarbonat H- yoki Na-kationit, 8% li natriy xlorid eritmasi.
Natron-sodali usulda suvni yumshatish.
Ishning bajarilishi. Suvni avvalo karbonatli, karbonatsiz, umumiy qattiqligi hamda uglerod (IV) oksidi miqdori aniqlanadi. Shu ma’lumotlarga asoslanib suvni qattiqligini yuqotishda etadigan natriy gidroksidi va soda miqdori hisoblab chiqi-ladi. Reagentlar analitik tarozida tortib olinishi kerak. Olingan soda tekshiriladigan 1l suvga solinadi va 2-3 minut kolbani chayqatib eritiladi.
So’ngra uning ustiga natriy gidroksidi ham solinadi va kolba yana 2-3 minut chayqatiladi. Hosil bo’lgan eritma filtrlanadi. Filtratdan 200ml olinib uning kar-bonatli, karbonatsiz va umumiy qattiqligi xamda uglerod (IV) oksidi miqdori aniqlanadi. Olingan analiz natijalari yumshatishgacha va yumshatilgandan keyin taq-qoslab ko’riladi.
Ion almashinish usulida suvni yumshatish.
Kationit kolonkasi (3-rasm) uzunligi 0,7m, diametri 0,03m li shisha nay bo’lib uning ichiga, ostki qismiga shisha paxta qo’yiladi va u 0,5m balandligigacha kationit (KU-2 yoki sulfoko’mir kabilar) bilan to’lg’aziladi. Nayning ostki qismida jo’mragi bo’ladi.
Ishni bajarilishi. Ishni boshlash uchun avvalo kationitni regeneratsiyalash kerak. Buning uchun kation almashinish nayi orqali 8% li 0,7l xlorid kislota 25-30 minut o’tkaziladi. (kationitni yuvish tezligi 4-jo’mrak bilan boshqariladi).
So’ngra hosil bo’lgan tuz kationitdan to xlor ioni to’liq yo’qolguncha dis-tillangan suv bilan yuviladi (AgNO₃ bilan xlor ionining cho’kma berishiga asoslanadi). Shundan so’ng 200-250ml suvni nay orqali yig’ib olinadi va uning umumiy qattiqligi aniqlanadi.
Kationitning almashinish sig’imini aniqlash.
Buning uchun naydagi kationit orqali 0,5l 1,-1,5% li xlorid kislota quyib o’tkaziladi, so’ngra 3l distillangan suv bilan kationit yuviladi. Keyin kationit orqa-li vodoprovod suvidan 100-200 mlG’minut tezlikda o’tkaziladi.
Har 15 minutda kationit orqali o’tgan (yumshagan) suvdan ozgina olib umumiy qattiqligi aniqlab turiladi. Qattiqligi 0,1-0,2 mmol g/l gacha ChXK gacha yumshagan (chegaraviy havsiz kontsentratsiya) kationitdan yumshab o’tgan suvlar yig’ilib hajmi aniqlanadi va yuqoridagi formuladan foydalanib kationitning alma-shinish sig’imi hisoblanadi.