Кафедраси “ машиналар яратишнинг

10.1 - расм. Илмий-тадқиқот ишларнинг асосий турлари схемаси; фан билан ишлаб чиқаришнинг ўзаро боғлиқлиги.


Ишлаб чиқиш босқичи - бу тадбиқий изланишлар босқичининг натижаларидан техниканинг тажриба модели, ишлаб чиқариш-технологияси ҳамда мавжуд техникани такомиллаштиришда фойдаланилади. Бу босқичда илмий изланишлар натижалари ва махсуллари шундай шаклга кирадики, уларни ишлаб чиқаришнинг бошқа соҳаларида ҳам қўллаш мумкин бўлиб қолади.
Кўриб чиқилган классификация (3 та босқич) шартли равишда бўлиб, 3 та босқич орасидаги чегара силжиб туриши мумкин. Лекин уларнинг фан соҳасига киришлари бир-бирига боғлаб туради (10.1 - расм).
Фундаментал изланишлар билан саноат ишлаб чиқариши орасида қуйидаги ўзаро боғлиқ босқичлар мавжуд:
Тадбиқий изланишлар-ишлаб чиқиш, лойиҳалаш, ўзлаштириш. Лойиҳалаш ва ўзлаштириш бир вақтда ҳам фанга, ҳам техника соҳасига киради. Илмий иш ижодий бўлиши керак, яoни мавжуд бўлган стандарт қоидалар, тажрибалар, натижаларга таяниб қолмай техника, технология ёки ишлаб чиқариш соҳасида янгилик яратишга интилиш керак.
Илмий-тадқиқот ишларининг таркибий қисмлари. Илмий изланиш бу обoектив борлиқни, табиат қонунларини, ҳодисалар ўртасидаги боғлиқликларни билиш жараёнидир.
Билим - инсон тафаккўрининг мураккаб ҳаракатидир. Бу ҳаракат билмасликдан билишга, тўлиқсиз ёки ноаниқликдан тўлиқлик ва аниқликка қараб йўналади. Бунга илмий изланишлар ёрдамида эришилади. Илмий изланишлар бир қатор босқичлардан ўтади. Бу босқичлар илмий изланишлар структурасини ташкил этади. Структурани 7 та асосий босқичдан иборат деб олиш мумкин (10.2 - расм).




10.2 - расм. Илмий-тадқиқот ишларнинг таркибий қисми.


1. Муаммони қўйиш.
Бу босқич факатгина муаммони топишдан иборатгина бўлиб қолмай, балки аниқ ва пухта кўринишга келтирилган илмий изланиш топширигига ҳам эга бўлади. Олдинга қўйиладиган илмий изланишлар топширигини жуда пухта белгилаб олиш шарт, чунки изланишлар натижалари сезиларли даражада шунга боғлиқ.
Муаммони қуйишда жуда мухим бўлган ишлардан бири бу бошланғич маълумотларни йиғиш ва ўрганиб чиқишдир.
Бундай маълумотларни йигиш илмий изланишларнинг бошланишидагина бажарилиб қолмай, балки бутун изланишлар давомида олиб борилиши керак.