Jurnalistikasi



Download 10,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet53/61
Sana25.04.2022
Hajmi10,04 Mb.
#580225
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   61
Bog'liq
Jahon jurnalistikasi tarixi (F.Mo\'minov, A.Nurmatov) (1)

maydonida
salmoqli o ‘m i bor.
0 ‘tgan asming birinchi yarmida mamlakat xalqi og'ir iqtisodiy, siyosiy 
bo‘hron!arni boshidan kechirdi. Bu hol boshqa sohalar qatori, m atbuot 
ravnaqida ham o ‘z oqibatini ko'rsatdi. Biroq taraqqiyparvar xalq har 
qanday sharoitda yuksalish sari yo‘l topadi. Bu holni aynan Xitoy m atbuoti 
misolida ham kuzatish mumkin.
Mamlakatning yetakchi nashrlaridan biri— «Renmin ribao» (Jenm in 
jibao) gazetasiga 1946-yil 15-may kuni Xandan shahrida asos solingan.
1948-yit iyunidan boshlab gazetani Shiszyanchjuane shahar bosmaxonasida 
yangi kalligrafik harflarda nashr etish yo‘lga qo‘yildi. 1949-yii 2-fevraida 
gazeta tahririyati mamlakat poytaxti Pekinga ko‘chirildi. Dastlab to 'rt, olti 
sahifada
chiqqan gazetaning adadi 90 ming nusxa edi. 1955-yilda sakkiz 
sahifali gazeta adadi 700 ming nusxadan oshdi. Tam al toshi XX asr 
o'rtalarida qo‘yilgan «Jenmin jibao»ning adadi saksoninchi yillaiga kelib 
5 million nusxadan oshgani, 1982-yildan boshlab ingliz tilidagi nashri San- 
Fransiskoda 300 ming nusxada ch o p etilib, 122 ta mamlakatga tarqatila 
boshlagani m a’lum. Amerikalik mutaxassislar fikricha, bu gazeta mavqeyi 
jihatidan AQSHning «Nyu-York taym s, «Vashington post», Angliyaning 
«Tayms*, Germaniyaning «Velt», Fransiyaning «Mond* gazetalari bilan 
tenglashgan edi. Shuni ham nazardan chetda qoldirmaslik kerakki, 
mazmun-mohiyatiga ko'ra gazetaning xitoy tilidagi nashri bilan ingliz tilida 
dunyoga tarqatiladigan nashri o'rtasid a anchagina tafovutlar bo'lardi.
«Wenhui bao» (Venxuey bao) — adabiy gazetasiga 1938 yilda Slian- 
xayda asos solindi. Yapon agressiyasini qoralovchi keskin m aqolalam i 
yorita boshlagan gazeta faoliyati ba’zi sabablar ko‘ra 1939-yil mayda 
to ‘xtatildi. Ikkinchi jahon urushiga uzil-kesil xotima berilgach, 1945-yil 
sentabridan bu xalqparvar gazeta yana chop etila boshladi. 1949-yilda 28 
ming nusxada chiqqan «Venxuey bao»ning adadi qirq yildan so‘ng 1 mil­
lion 300 ming nusxadan oshdi. G azetaning AQSH, K anada, Yaponiya, 
Tailand, Meksika va boshqa m am lakatlarda maxsus muxbirlari faoliyat 
ko'rsatishardi. 13-14 ta ilovasi bilan chiqadigan bu gazeta ixlosmandlari 
chet ellarda ham ko‘p edi.
«Guangming ribao» (G uanm in jibao) gazetasi 1949-yil iyunda Pe- 
kinda tashkii etilgan. Xitoy dem okratik ligasi markaziy qo'm jtasining 
nashri bo'lgan bu gazeta sahifalarida asosan sanoat, savdo, iqtisodiyot 
mavzulariga keng o ‘rin berilardi. Dastlab 60—70 ming nusxada chop 
etilgan gazeta adadi saksoninchi yiilarda 1,5 million nusxadan oshdi.
Dunyodagi o ‘nlab m amlakatlarda kasaba uyushmalarining nashri 
alohida mavqega ega ekanligi kuzatilgan. Umumxitoy kasaba uyushmalari 
federatsiyasi nashri boigan «G ongren ribao» (Gunjen jibao) gazetasi ham
1949-yil iyul oyida Pekinda tashkil qilingan edi. Dastlab bir necha o ‘n
www.ziyouz.com kutubxonasi


ming nusxada chop etiia boshlagan gazeta ko‘p o'tm ay ommalashib ketdi. 
Asr o'rtalarida 100 ming atrofida o ‘quvchisiga ega bo‘lgan gazeta oradan 
qirq yil o'tgach, 1,8 milliondan ziyodroq nusxada chiqa boshladi.
XX asm ing birinchi yarm ida Xitoyda ko‘p!ab jum allar ham tashkit 
etildi. U m um an, xitoylik o ‘quvchilar orasida gazetadan ko‘ra jumallarga 
qiziqish kuchli ko'rmadi. Buni jum allar adadidan ham bilsa b o iad i. 
C h u n o n ch i, 1923-yilda tashkil etilgan «Chjungo sinyan» yoshlar jum ali 
2,8 m illion nusxagacha adadda c h o p etilgani m a’lum. 1949-yilda Pekinda 
tashkil etilgan «Renmin wenhue» (Jenmin vensyuz» adabiy-badiiy jum ali 
ham ju d a ommalashgan edi. U m um xitoy adabiyot va san ’at xodimlari 
Assotstatsiyasining 1 million nusxada chop etilgan mazkur nashrida turfa 
mavzudagi muammoti m aqolalarga keng o 'rin berilardi. 0 ‘sha yili Pekinda 
tashkil etilgan yana bir adabiy-tanqidiy jurnal—«Wengi bao» (Veni bao) 
sahifalarida ham asosan Xitoy ad ib va shoirlarining badiiy asarlari, adabiy- 
tanqidiy maqolalar yoritilardi.
1945—50-yillarda tashkil etilgan ziyolilarning «Syuzsi», targibotchi- 
lam ing «Shishi shouse», xalqaro siyosiy mavzularni yoritishga m oijal- 
langan «Shise chjishi», U m um xitoy xotin-qizlar demokratik federatsiya- 
sining «Sin Chjungo funyuy» jurnallari ham ancha ommalashib ketdi.
Xitoy matbuotini tezkor va muhim axborotlar bilan ta ’minlashda 
«Sinxua» axborot agentligi alohida o'm iga ega. 1949-yilda bu agentlikda 
810 xodim faoliyat ko‘rsatgan b o ‘lsa, 1952-yilda ular soni 2 mingdan 
oshdi. 1950-yildan e’tiboran markazlashgan davlat axborot agentligiga 
aylantirilgan «Sinxua»ning 28 ta muxbirlar punkti bor edi. Uning Nyu- 
Deli, Praga, Moskva, Berlin va boshqa shaharlarda vakolatxonalari faoliyat 
ko‘rsatardi.
M odom iki xalqaro siyosiy m aydonda Xitoy matbuoti ham salmoqli 
o 'rin tu ta r ekan, uning taraqqiyot bosqichlarini o'rganish foydadan holi 
b o im aydi.
Rossiya matbuotini XX asm ing birinchi yarmida alohida tasaw ur 
etish yoxud tasvirlash qiyin. U m u m an , ushbu davrdagi Rossiya tarixi sobiq 
SSSR tarixi bilan cham barchas bog‘liq. Shu bois Moskvada tashkil etilib, 
faoliyat ko'rsatgan aksariyat m am lakat nashriari butun Ittifoqqa birdek 
daxldor hisoblangani sir emas. Sobiq Ittifoq tarkibida b o ig an Rossiya 
Federativ Respublikasi ham boshqa qardosh respublikalar qatori o ‘z 
nashrlariga ega edi. Biroq, ushbu qism da o'sha davrdagi yetakchi nashrlar 
tarixi haqida so'z yuritishimiz m aqsadga muvofiqdir.
1917-vilgacha bu o ik a d a 25 nom dagi kundalik gazetalar chop etilardi. 
U lar orasida 1912-yil 5-m ay kuni Peterburgda tashkil etilgan «Pravda» 
gazetasi alohida o 'rin tutardi. Sobiq komfirqaning bosh nashri boigan bu 
gazeta chiqqan kun 1922-yildan to SSSR barham topgan (1991 -yilgacha 
«M atbuot kuni* sifatida nishonlab kelindi. «Pravda* ham, 1918-yil mart 
oyidan boshlab Moskvada chiqa boshlagan «Известия» gazetasi ham o'sha 
davr mafkurasining, aniqrog'i, huk m ro n komfirqa faoliyatining «ko‘zgu*si 
sanalgan. 1921-yilda tashkil etilgan «Tmd*, 1925-yildan chiqa boshlagan 
«К омсомольская правда», «К расная звезда» va boshqa gazetalar, garchi
www.ziyouz.com kutubxonasi


turli tashkilotlarning nashrlari hisoblasalar-da, asli maqsadlari «mushtarak» 
edi.
Bu gazetalar qatoriga o ‘sha davrda «ittifoqdosh» respublikaiarda chop 
etila boshlagan nashrlar ham qo‘shilgan. Xususan, bu davrda 0 ‘zbe- 
kistonda «Sovet 0 ‘zbekistoni», «Правда востока», Q irg‘izistonda «Со­
ветская Киргизия», «Sovettik QoTgo'zstan», Belorussiyada «Советская 
белоруссия», «Звезда» va hokazo respublikalaming yetakchi nashrlari 
chiqib turdi.
O'sha davrda qator jurnallarga ham asos solindi. Jum ladan, mashhur 
«Крокодиль» jum ali 1922-yilda nashr etila boshlandi. Bu satirík jur- 
nalning muxlislari sobiq Sovet Ittifoqidan tashqari ch et ellarda ham 
ko(plab topilardi. 0 ‘sha yili sohaviy nashr hisoblangan «Журналисть», 
«Молодая гвардия», 
1923-yilda esa «Огонёк», «Экран», «Юное 
строители» juraallari tashkil etildi. M a’lum bir mafkuragagina xizmat 
qitgan nashrlarning ayrimlari o ‘sha siyosat barham topishi barobarida 
faoliyatini to ‘xtatdi.
Xulosa o ‘m ida shuni aytish mumkinki, XX asrning birinchi yarmida 
dunyo 
matbuoti 
kelgusi 
davrlar . uchun 
tam al 
toshini 
yanada 
mustahkamladi. Bu davrda b o ‘lib o ‘tgan Birinchi va Ikkinchi jahon 
urushlari, boshqa qanchadan-qancha ijobiy va salbiy voqealar o ‘z vaqtida 
0
‘sha «hayot ko‘zgulari»da aks etdi. Biroq turfa m udhish hodisalar aynan 
matbuot taraqqiyotiga unchaiik to ‘siq bo'la olmadi. Bil’aks, qator ilg‘or 
mamlakatlarda vaqtli m atbuotning o ‘ziga xos maktabi yaratildi. Garchi 
sobiq ittifoq davrida chet el matbuotiga faqat salbiy m unosabatda bo'linib, 
ular faoliyati biryoqlama talqin etilgan bo‘lsa-da, bu boradagi haqiqat 
butunlay sinib ketgani yo‘q. U ni teran nigoh ila o ‘rganish esa foydadan 
holi bo‘lmaydi. Mazkur bob va kitobda biz, mualliflar ushbu masalaga 
yangicha, yurtimiz mustaqiHigi mafkurasi nuqtayi nazaridan yondashishga 
harakat qildik.

Download 10,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   61




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish