Jahon mamlakatlari iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi ” fanidan

1.2. Dengiz transportidagi asosiy universal portlar
Dengizda yuklarni tashish uchun dunyo okeani kengliklaridagi mamlakatlarning о‘ziga xos darvozasi bо‘lgan-portlar nihoyatda muhim ahamiyatga ega. Dunyoda 300 ga yaqin yirik port, 1600 dan ortiq portlar va 5500 port punktlari xalqaro dengiz yо‘llari va kabotaj (bir mamlakat doirasida) liniyalarini о‘zaro bog‘laydi. Jahondagi barcha umumiy yuk oborotining 96% ga yaqini 840 portga tо‘g‘ri keladi.
Universal portlar har xil yuklarni qabul qiladi va jо‘natadi. Shu sababdan portning ayrim uchastkalari konteyner, neft, kо‘mir, ruda, don, yog‘och-taxta va boshqalarni yuklash va yukni tushirishga moslashtirilgan. Bunday portlar kо‘p tarmoqli iqtisodiyotga ega bо‘lgan rivojlangan mamlakatlarda kо‘pchilikni tashkil etadi. Dunyoning eng yirik universal portlari yuk aylanmasi quyidagi jadvalda berilgan
“Birinchi о‘nlik” portlar hissasiga dunyodagi barcha portlar yuk aylanmasining 1/10 qismi tо‘g‘ri keladi. Ularning 6 tasi Osiyoda, 3 tasi Yevropada, 1 tasi Amerikada joylashgan. Bu esa Osiyo Tinch okeani regionining ahamiyati oshib borayotganligini kо‘rsatadi. Shunday portlarning 8 tasi Yaponiyada, 7 tasi AQShda, 2 tasi Fransiyada, 1 tadan boshqa mamlakatlarda joylashgan.
Yuk oboroti 20 dan 50 mln.t. gacha bо‘lgan portlar 50 taga yaqin bо‘lib, ularning eng kо‘pi AQSH (6) va Italiyadan (6), sо‘ngra Buyuk Britaniya (3), Fransiya (3), Yaponiyada (3) joylashgan. Bu toifadagi portlarga, shuningdek, Yevropada-Amsterdam, Gdansk-Gdinya, Brimen, Geteborg. Osiyoda-Bombey, Bangkok, Dalyan, Sindao, Afrikada-Aleksandriya, Amerikada-Monreal, Buenos-Ayres, Rio-de-Janeyro, Avstraliyada-Sidney, Rossiyada-Novorossiysk (45 mln tonna) kiradi.
Dunyoning yuk aylanmasi 50 mln tonnadan ortiq bо‘lgan universal portlari
2-jadval

Port