Жабборов, Рустам 100 жумбоқли ҳикоя / Рустам Жабборов. Тошкент: Янги

ҚАЛЪАНИ ҚАНДАЙ ЭГАЛЛАШДИ?
Илк ўрта асрлар. Европа. Франклар навбатда юриш-
га отланишган. Қиролнинг буйруғига биноан, саркарда 
қисқа фурсат ичида чегарадан анча олисдаги қалъалар-
дан бирини забт этиб келиши керак.
Қалъа душман келаётгани ҳақида аввалдан хабар 
топган, шу боис, етарлича ҳозирлик кўриб қўйган эди. 
Юз йиллар аввал римликлар томонидан бунёд этил-
ган бу қалъа деворлари ҳар қандай душман ҳужумига 
дош бера оларди. Квадрат шаклидаги қалъа девори-
нинг атрофи эни ўн метр келадиган сув тўла хандақ би-
лан ўраб чиқилган. Хандақ устидаги кўтарма кўприклар 
олиб қўйилган, хуллас, қалъага киришнинг ҳам, чиқиш-
нинг ҳам имкони йўқ. Қалъа аҳолиси эса озиқ-овқат ва 
сув захираларини ғамлаб қўйишганди. 
Саркарда қалъага етиб келганда, хандақ сув билан 
лиммо-лим эди. Оғир совутлар ва қурол-аслаҳалар би-
лан бунчалик кенг ва жуда чуқур хандақдан сузиб ўтиш-
нинг иложи йўқ. Саркарда дарҳол қўшиндаги зобитлар-
га юзланди.

---

Рустам Жабборов
54
– Қирол бизга жуда кам муддат берган. Лекин бу кенг 
хандақдан қандай ўтамиз? 
– Биз ўзимиз билан тўрт-бешта нарвон олиб келган-
миз, – деди бир зобит. 
Шу заҳоти нарвонларни ўлчаб кўришди. Нарвонлар-
нинг барчаси бир хил узунликда бўлиб, уларнинг иккин-
чи учи нариги қирғоққа бир-икки қарич етмасди, холос. 
– Нарвонларни бир-бирига михлаб ё боғлаб чиқ-
сак-чи? – деди яна бир зобит. 
Аммо аксига олиб, қўшинда арқон ҳам, мих ҳам йўқ 
эди. Яқин атрофда эса бундай нарсаларни топиб келиш 
учун на бирор қалъа, на бирор қишлоқ кўзга ташланар-
ди. Вақт эса жуда кам қолган. Агар қўшин қуруқ қайтса, 
қаттиққўл қирол саркардани шафқатсиз жазолайди.
– Эҳ, агар шу хандақни кесиб ўтсак етарди, дарвозани 
бузиб бўлса ҳам қалъага кирардик, бир неча соат ичида 
қалъага қирол байроғи тикиб ортга қайтардик, – деди 
саркарда маъюслик билан. 
Шундан сўнг саркарда бутун қўшинга юзланиб, хан-
дақдан ўтиш йўлларини излашни буюрди. Оддий аскар-
лар ҳам бу ҳақда бош қотира бошлашди. Квадрат шакли-
даги хандақ соҳили бўйлаб айланиб юрган аскарлардан 
бирининг миясига кутилмаганда жўяли фикр келди. 
– О, буюк саркарда, мен хандақдан қандай ўтиш йў-
лини биламан! 
Саркарда унинг фикрини диққат билан эшитди ва у 
айт ган усулни қўллаб кўришни буюрди. Мавжуд имко-
ниятлардан келиб чиқиш, ҳалиги аскар айтган чорани 
қўллашган эди, кутилган натижа қўлга киритилди. Қисқа 
фурсатда аскарлар хандақда ўтиб, қалъа дарвозасини 
очишга муваффақ бўлишди. Шу тариқа саркарда айтил-
ган муддатда зафар билан ортга қайтди. 
Айтинг-чи, қўшин хандақдан қандай қилиб ўтиб ол-
ган?

---

55
«
100 жумбоқли ҳикоя
»
Ўттизинчи ҳикоя