J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

 
Bir xil ma’noga ega bo‘lmaslik.
Tizimli muammo ko‘pincha ularni 
afzalliklari 
bo‘yicha turli darajalarga bo‘lishning murakkabligi bilan 
xarakterlanadigan o‘z echimlarining bir qancha variantlariga ega. Tizimli 
muammolar tematikasida tolerantlikning o‘ziga xos sohasi mavjud bo‘lib, intuitiv 
qabul qilish bilan beligilanadi va unga ilmiy (mantiqiy) metodlar bilan kirib 
bo‘lmaydi. SHuning uchun ham intuitsiya (bilim bilan mutahkamlangan) va ilmiy 
ijod tizimli tahlilda katta va hal qiluvchi rolni o‘ynaydi hamda tizimli ziddiyatlarni 

---

94 
hal qilishning yangi g‘oyalari va yo‘llari vujudga kelishining manbai bo‘lib xizmat 
qiladi. 
 
Riskning mavjudligi.
Tizimli muammolarning hal qilinishi ma’lum bir 
resurslarni (moliyaviy, moddiy, axborot va boshqa) talab qiladi va ichki va tashqi 
tomonlardan qarshilik ko‘rsatish bilan shartlangan risk elementlariga ega bo‘ladi. 
Qarshilik ko‘rsatishning tabiati xolisona bo‘lib, u tizimli muammo hal qilinishining 
har qanday varianti bir sub’ektning manfaatlariga javob berishi va boshqalarning 
manfaatlarini kamsitishi bilan bog‘liqdir. Manfaatlarning o‘zaro bog‘liqligi 
muammoni birgalikda hal qilish uchun zarur bo‘lgan resurslardan foydalanishning 
umumiyligi 
uchun 
mazkur 
muammolarning 
boshqa 
muammolar 
bilan 
korrelyasiyasi natijasida vujudga keladi. Hech qanday qo‘shimcha resurslar sarfi 
mazkur tizimli muammoning nizolarsiz har bo‘lishini kafolatilay olmaydi 
(qo‘shimcha resurslar sarfi yangi muammolarni vujudga keltiradi), uni hal 
qilishning har qanday varianti msaqbsl emas, zero u bilan bog‘liq boshqa
muammolarning qanday echilishi ma’lum emas. 
 
Ko‘pjihatlilik
. Tizimli muammolar ular vujudga keladigan va 
rivojlanadigan substansiyaning ko‘plab turli tomonlarini o‘zida qamrab oladi, 
biroq, ushbu tomonlar o‘rtasida o‘zaro ta’sir aloqalari mavjud. Masalan, agar gap 
jamiyat rivojining ijtimoiy muammolari haqida borsa, tahlil sohasiga gumanitar, 
iqtisodiy, siyosiy, etnik va boshqa bir-biroi bilan bog‘liq masalalar aloqador 
bo‘ladi. Texnik muammolarni hal qilish doimo iqtisodiy, moliyaviy, ishlab 
chiqarish, texnologik, estetik, ekologik va boshqa xarakterdagi masalalar bilan 
bog‘liq. Katta bo‘lmagan jihatlarni istisno qilish yo‘li bilan muammoni 
soddalashtirish uchun urunishlar o‘z-o‘zidan katta murakkabliklarni keltirib 
chiqaradi. Bir vaqtda, barcha tomonlarni hisobga olish sari intilish muammoning 
kattalashib ketishiga va echilmasligiga olib keladi. Har qanday tizimli 
muammoning o‘lchamlari makonida, tizimli tahlilning muhim pragmatik 
vazifalarini izlashni talab qiladigan 
aurea mediocritas
(«oltin o‘rtachalik») sohasi 
mavjud.