Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети ва билиш услуби

(м.о 384-322 йй
Асосий ижтимоий –иқтисодий қарашлари
- барча хўжалик фаолияти иштирокчилари яшаш воситаларидан фойдаланиш ва бойлик топиш нуқтаи назардан таҳлил қилинади;
- энг муҳим еҳтиёжларни қондириш ва бойлик топиш усуллари тўғрисида фикр юритилади;
- экономика, хрематистика тушунчалари илгари сурилади:
- экономика – бу энг муҳим эҳтиёжларни қондириш учун бўладиган деҳқончилик, ҳунармандчилик ва майда савдода банд бўлган кишиларнинг фаолияти;
- хрематистика – бу йирик савдо йўли билан бойлик топиш.
9. Қадимги Римда иқтисодий ғояларни илгари сурган асосий вакиллар
Марк Порций Катон (мил.ав. 234-149 й.),
Марк Теренсий Варрон (мил.ав.116-27 й.),
Люций Юний Модерат Колумелла (1 аср мил.ав.),
ака-ука Тиберий (мил.ав. 162-133 й.),
Гай Гракхлар (мил.ав. 153-121 й.)  
Марк Порций Катон
(мил.ав. 234-149 й.)
- Катон ишлаб чиқаришни ташкил этишни айирбошлашни яхшилашга боғлаб, иқтисодий таълимотлар тарихида биринчилардан бўлиб ишлаб чиқариш самарадорлиги муаммосини илгари суради;
- Катоннинг фикрича, хўжаликни самарали юритиш учун барча ишлаб чиқариш омилларидан унумли фойдаланиш керак, бундай омилларга у меҳнат, ер ва уни ишлаш воситаларини киритади;
- ортиқча қишлоқ хўжалиги маҳсулотини сотишни ташкил етиш тўғрисида фикр юритади;
- қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқариш мумкин бўлмаган маҳсулотларни сотиб олиш зарур, деб ҳисоблайди;
- зайтун ёғини энг фойдали маҳсулот, деб қарайди.
Асосий ғоялари
- қуллар меҳнатининг самарасизлигини далиллар билан исботлаб беради;
эркин майда ишлаб чиқаришнинг афзаллигини кўрсатиб беради (қуллар меҳнатига нисбатан);
- ерларни ижарага беришни таклиф қилади, бунда ерни эмас, балки ундан фойдаланиш ҳуқуқини сотиш кераклигини кўрсатиб ўтади, чунки ер умумхалқ мулки ҳисобланади;
қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқааришининг экстенсив туридан интенсив турига ўтиш тўғрисида гапиради, бунинг учун:
- ерни сунъий ўғитлашни таклиф қилади;
- агротехник тажрибаларни ўтказишни зарур деб ҳисоблайди.