Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish ta

Tajriba mashg‘ulotining texnologik xaritasi

Faoliyat bosqichlari	Faoliyat mazmuni
1-bosqich. Mavzuga kirish (10 min)	O‘qituvchining	Tinglovchilarning
	1. Mavzuning mazmuni va maqsadini tushuntirish. 2. Elektr energetikasi sitemasi to‘g‘risida asosiy tushunchalar. 3. Mavzuga oid asosiy adabiyotlar.	Tushunchalarni aytadilar Tinglaydilar
2 -bosqich. Asosiy bo‘lim (55 min)	Mavzuga oid asosiy terminlar va o‘quv modullarini yoritib berishda mavzuni Aqliy hujum, Tushunchalar tahlili, Insert metodlari asosida olib borish. Ushbu metodlar uchun mavzuning mazmunidan kelib chiqqan xolda tarqatma ko‘rgazmali materiallar tayyorlash.	Tinglaydilar; Yozishadi Savollar beradilar; Muhokama qiladilar. Ma’lumotlarni daftarga qayd etadilar
3-bosqich. Yakunlovchi (15 min)	O‘tilgan mavzuni mustaxkamlash uchun uyga topshiriqlar berish.	Talabalar keyingi darsga tayyorgarlik ko‘rish uchun mustaqil o‘qish uchun mavzular beriladi.

2.3. “Stansiya va podstansiyalarning elektr jihozlari bilan tanishish” tajriba mashg‘ulotining ishlanmasi.

Ishning maqsadi: Stansiya va nimstansiyalar asosiy elektr jihozlarining vazifalari, tuzilishi, ishlash prinsipi va parametrlari bilan tanishish.
Umumiy ma’lumotlar
Elektr energetika tizimi (EET) quyidagi uchta guruhga bo‘lish mumkin bo‘lgan elementlardan tashkil topgan:

• 
  Asosiy (kuch) elementlari – elektr stansiyalarining suv yoki bugning mexanik energiyasini elektr energiyasiga aylantiruvchi generator agregatlari; tok va kuchlanishning turi va qiymatini o‘zgartiruvchi transformatorlar, avtotransformatorlar va to‘grilagich qurilmalar; elektr energiyasini masofaga uzatuvchi elektr uzatish liniyalari (EUL); EETning sxemasini o‘zgartirish va shikastlangan elementlarni uzish uchun xizmat qiluvchi kommutatsiyalovchi apparatlar (uzgichlar, ajratkichlar va x.k.); ximoyalovchi va cheklovchi apparatlar (saqlagichlar, tokni cheklovchi reaktorlar, razryadniklar);
  
• 
  o‘lchash elementlari – o‘lchash asboblari, boshqarish va rostlash vositalarini ulash uchun xizmat qiluvchi tok va kuchlanish transformatorlari;
  
• 
  boshqarish vositalari – EETning sxemasi va ishlashini operativ va avtomatik boshqarishini ta’minlovchi releli ximoya, rostlagichlar, avtomatika, telemexanika, aloqa tizimlari.
  

Sinxron generatorlar
Sinxron generatorlar (SG) – bug‘, gaz yoki gidravlik turbinalarning SG rotorini xarakatga keltiruvchi mexanik energiyasini elektr energiyasiga aylantirish uchun xizmat qiladi.
Turbinaning aylanish chastotasi turlicha – xar minutdagi aylanishlar soni bir necha o‘ntadan yuzlargacha va xatto minglargacha (odatda gidravlik turbinalar uchun kamroq va boshqalari uchun ko‘proq) bo‘lishi mumkin.
Generator statorida induksiyalanuvchi EYUKning chastotasi f₁ rotorning aylanish chastotasi (bir sekunddagi aylanishlar soni) n₂ va rotorning juft qutblari soni r ning ko‘paytmasiga tengdir:
f₁ = p* n₂.
Bug‘ va gaz turbinalari yordamida aylantiriluvchi sinxron generatorlar turbogeneratorlar, gidravlik turbinalar yordamida aylantiriluvchilari esa gidrogeneratorlar deb yuritiladi.
Ko‘pchilik turbogeneratorlarning juft qutblari soni birga teng. Demak, elektr tarmogidagi chastota 50 Gs bo‘lganda n₂=f₁/p=50 ayl./s yoki n₂=60f₁/p=50 ayl./min. Kuchlanishning chastotasi 60 Gs qabul qilingan mamlakatlarda (masalan, AQSH, Yaponiya va boshqalar) bitta juft qutbli rotorning aylanish chastotasi 3600 ayl./min. ni tashkil etadi.
Rotorining juft qutblari soni birdan katta bo‘lgan generatorlarning juft qutblari soni birdan katta bo‘lgan rotorlarining aylanish chastotalari 3000 (yoki 3600) ni juft qutblar soniga nisbatiga teng bo‘ladi (ayl./min.): 1500, 1000, 750, 600 va h.k. (50 Gs uchun).