Iqtisodiy bilim asoslari

Тo‘rtinchi holat. Endi ijarachining o‘zi ham yerda mehnat qilmay, yollanma ishchidan foydalana boshladi. Natijada yer bo‘yicha mulkiy huquqlarning yanada tabaqalanishi ro‘y berdi: yerdan foydalanuvchi – ishchi, uning egasi – ijarachi (ijara shartnomasi muddati davomida), tasarruf etuvchisi – yer egasi. Ishlab chiqarish natijasi ijarachi va yer egasi o‘rtasida taqsimlanib, ishchi uchun ish haqi to‘lanadi.

Mulkchilik munosabatlari uning ob’ektlari va sub’ektlari bo‘lishini shart qilib qo‘yadi.

Mulkchilik ob’yektlari – bular mulkka aylangan barcha boylik turlaridir. Demak, mulk ob’ekti bo‘lib, inson yaratgan moddiy va ma’naviy boyliklar, tabiiy boyliklar, aqliy mehnat mahsuli, insonning mehnat qilishi qobiliyati - ishchi kuchi va boshqalar hisoblanadi. Mulk ob’ektida asosiy bo‘g’in - bu ishlab chiqarish vositalariga egalik qilish hisoblanadi. Ishlab chiqarish vositalari kimniki bo‘lsa, ishlab chiqarilgan mahsulot ham unga tegishli bo‘ladi.

Real hayotda ishlab chiqarish vositalarining umumlashish darajasi turli xil, ya’ni ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqarish vositalari bilan qo‘shilishi turli darajada va turli shakllarda amalga oshiriladi. Shunga mos ravishda mulk sub’ektlari vujudga keladi.