Ingeneriyasi

Qattiq ozuqa muhitida o„stirilgan mikroorganizmlardan fermentlarni 
ekstraksiya qilish 
Hamma  fermentlar  asosan  suvda  eruvchandir.  Shuning  uchun  eng  yaxshi 
ekstragent  bo„lib  suv  hisoblanadi.  Mikroorganizmlardan  fermentlarni  olish 
uchun ular maydalanib qilinib, hujayra devorlari mexanik yoki avtomatik holda 
buzilib,  ekstraksiya  jarayoniga  jalb  qilinadi.  Bu  usulda  ham  ho„l  holdagi,  ham 
quruq holdagi mikroorganizmdan ferment eritmasini olish mumkin. 
Biomassadan ferment ekstraksiyasini to„liq amalga oshirish uchun: harrorat, 
pH,  jarayon  davomiyligi,  ekstraksiya  uskunasining  konstruktiv  xususiyatlari, 
ajratilayotgan  ferment  tabiati  va  boshqa  bir  qancha  omillarga  bog‟liq.  Bu 
omillar har bir produsent misolida alohida tadqiqotlar yordamida aniqlanadi va 
tavsiya etiladi. Masalan, harorat ekstraksiya jarayoniga 126rga ta‟sir ko„rsatadi, 
ya‟ni juda ko„p fermentlar termolabil bo„lib, hattoki, 35-40
0
C da inaktivasiyaga 
uchraydi. 
Shuning  uchun  zavod  sharoitida  iloji  boricha  suvning  harorati  22-25
0
C  da 
ushlab  turiladi  va  har  xil  mikroflora  o„smasligi  uchun  antiseptiklardan 
(formalin,  benzol,  toluol,  xloroform  va  h.k)  foydalaniladi.  Ko„pchilik  hollarda 
fermentlarni pH 5-7 ko„rsatkichida to„liq ajratib olish mumkin. 
Bioshrot bilan fermentlarning kam isrofgarchiligi asosida quyuqlashtirilgan 
ekstraktlar  olish  uchun  maxsus  ekstraksiya  uskunalarini  ishlatish  darkor. 
ßqingacha  diffuziyali  batareyalar  keng  ko„lamda  ishlatilar  edi.  Bu  qurilmada 
ekstraksiya  qilingan  mikroorganizm  fermenti  nisbatan  ko„p  faollikni  yo„qotadi 
va  qo„l  ishiga  asoslangan  holda  ko„p  xarajat  talab  qiladi.  Shu  bilan  birga  kam 
samaradordir. Shuning uchun to„xtovsiz ishlovchi ekstraksiya uskunalari ustida 
tadqiqotlar  olib  borilmoqda.  Bular  jumlasiga  ferment  sanoatida  bir  muncha 
qiziqish  uyg‟otgan  yuqori  bosimda  ishlovchi  “Niro  Atomayzer”  (ßponiya) 
firmasi va rotor tipidagi “Rouns-Dauns” firmasi ekstraktorlaridir. 
Lekin  hozirgi  vaqtda  press-diffuziya  jarayoniga  asoslangan  uskunalarga 

---

 
127 
qaytish an‟anasi kuzatilmoqda. Uning mohiyati shundaki, suvda ushlab turilgan 
kultura presslanadi va yana suvda tindirilib presslanadi va h.k. larga asoslanadi. 
Ehtimol ekstraksiyaning bu usuli kelajakda o„z rivojini topishi mumkin.