|
e
o
g
r
a
f
1.Algebra fanining otasi. Xorazmiy.
2.Metallmasning aksi. Metall.
3.Koinotda keng tarqalgan inert gaz. Geliy.
4.Metallmaslardan hosil bo‘ladigan bog‘. Kovalent.
5.Ikkinchi Arastu nomi bilan mashhur alloma. Forobiy.
6.Eng faol metallmas. Ftor.
7.Qutbli kovalent bog‘iga ega, molekulasi qutbsiz modda. Metan.
a
l
―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
30 - SENTABR 2020 - YIL
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
78
www.academiascience.uz
g
e
b
r
a
1.Kislorodni kashf etgan olim. Pristli.
2.Vodorodni kashf etgan olim. Kavendish.
3.Radioaktivlikning asoschisi . Bekkerel.
4. Dissotsiatsiyalanish nazariyasi asoschisi. Arrenius.
5. Kislorod guruhchasi metalmaslarining umumiy nomi. Xalkogen.
t
a
r
i
x
So‘ng yangi mavzu atroflicha o‘qituvchi tomonidan tushuntirib berilgach, har
bir guruhga o‘z nomiga moslashtirilib tuzilgan to‘ldirilmagan jadvallar topshiriladi,
har bir guruh a‘zolari aytib o‘tilgan ma‘lumotlar asosida, kitobda o‘qigan bilimlariga
tayangan holda to‘ldirilmagan jadvallarni to‘ldiradilar.
―Tarixchilar‖ guruhiga to‘ldirilmagan toifalash jadvali. № 1
Elementning kimyoviy
belgisi
Nomlanishi Kim, qachon kashf
etgan?
1. Ftor
2.Xlor
3.Brom
4.Yod
5.Astat
―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
30 - SENTABR 2020 - YIL
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
79
www.academiascience.uz
―Fiziklar‖ guruhiga to‘ldirilmagan toifalash jadvaji. № 2
Elementning
kimyoviy
belgisi
Normal
sharoitdagi
agregat holati
Suyuqlanish
harorati
Qaynash
harorati
Zicligi
1.Ftor
2.Xlor
3.Brom
4.Yod
5.Astat
―Biologlar‖ guruhiga to‘ldirilmagan toifalash jadvali. № 3
Elementning
kimyoviy
belgisi
Galogenlarning odam
organizimida tarqalishi
Odam organizmida
yetishmasa qanday
kasallik kelib chiqadi
1.Ftor
2.Xlor
3.Brom
4.Yod
5.Astat
―Geograflar‖ guruhiga to‘ldirilmagan toifalash jadvali. № 4
Elementning kimyoviy
belgisi
Yer yuzida
tarqalishi
Yer qobig‘idagi
miqdori
1.Ftor
2.Xlor
3.Brom
4.Yod
5.Astat
―Matematiklar‖ guruhiga to‘ldirilmagan toifalash jadvali. № 5
Element
nomi
Nisbiy molekulyar
massasini toping
Birikmadagi
galogenning
massa ulushini toping
Ftor
Xlor
3Ca
3
(PO
4
)
2
xCaF
2
KClxMgCl
2
x6H
2
O
Na
3
[AlF
6
]
KClxNaCl
―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
30 - SENTABR 2020 - YIL
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
80
www.academiascience.uz
Brom
Yod
NaBrO
3
HJO
4
AgBr
CaJ
2
Har bir guruhga jadvalni qanday to‘ldirish tushuntiriladi, vaqt asosida ularning
bajargan ishi ko‘rib chiqiladi.
G‘olib guruh rag‘batlantiriladi.
Har bir o‘qituvchi dars jarayonida fanlar aro aloqadorlikda mavzularni
yoritib,yangi pedagogik texnilogiyalardan foydalanib tushuntirish ishlarini olib borsa
o‘quvchilarning bilim samaradorligi va sifati oshishiga olib keladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. 8-sinf kimyo darsligi. I.R. Asaqarov, N.H. To‘xtaboyev, K. G‘opirov.
2. 7-sinf kimyo darsligi. I.R. Asaqarov, N.H. To‘xtaboyev, K. G‘opirov.
3. KIMYO. I.R. Asaqarov, Sh.H Abdullayev,
O.Sh. Abdullayev
―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
30 - SENTABR 2020 - YIL
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
81
www.academiascience.uz
BUYUK AJDODLARIMIZNING KIMYO RIVOJIGA QO'SHGAN
HISSALARI VA O‘QUVCHILARNING KIMYO FANIGA BO‘LGAN
QIZIQISHINI OSHIRISH
Boyliyeva Gulmira Latibboyevna
Buxoro viloyati Olot tumani
14-umumta‘lim maktabi kimyo
fani o‘qituvchisi
Annotatsiya: Ushbu maqola kimyo faniga va tabobatga muhtojlik sezilgan
davrdan boshlab yirik tabobat ilmi vakillarining maydonga kelishi ularning yirik
asarlari va bugungi gundagi ahamiyati to‘g‘risida yosh avlodga o‘rgatish to‘g‘risida
bayon qilinadi.
Kalit so‟zi: Kimyoning kelib chiqishi, tarixiy shaxslar hissasi,bugungi kunda
kimyoning o‘quvchilarga o‘rgatilishi,tabobat ilmi vakillari.
V-asrning ikkinchi yarmi va oltinchi asrning boshlarida Turk hoqonligi davrida
metall rudasini qazib olish va undan qurol-yarog', zeb-ziynatlar yasash yo'lga
qo'yilgan. Farg'ona va So'g'dda oltin, mis, temir, simob qazib olingan.Har hil
arheologik qazilmalarning ko'rsatishicha kimyoviy jarayonlar qadimdan ma`lum
bo'lib masalan: oltin, kumush, simob, ko'mir, neft', gaz qazib olingan. Qadimgi oq
qog'ozlar ham Samarqand, Buhoroda ishlab chiqarilgan. Qovunni saqlash uchun,
suvni yurgizish uchun qo'rg'oshin qo'llanilgan. O'rta asr boshlarida O'rta Osiyoda
qishloq ho'jalik hunarmandchilik, konchilik taraqqiy etib ichki va tashqi savdo o'sa
boshladi. Bu esa tibbiyot meditsina va aniq fanlarning taraqqiyotiga zamin
hozirladi.O'rta Osiyoda kimyo va meditsina rivojlanishida buyuk allomalarimiz o'z
hissalarini qo'shishgan. O'rta asr Sharqi jumladan, O'rta Osiyo meditsina tarihini
yoritishda Ibn Sinoning tibbiy asarlari alohida o'rin tutadi. Ibn Sino O'rta asr Sharq
tabiblarining eng yirik siymolaridan biridir. Ibn Sinoning tabobatga oid eng yirik
shoh asari "Kitob al-qonun fi-t-tibb" (Tib qonunlari kitobi) hisoblanadi. Eng qizig'i
shundaki allomaning "Tib qonunlari" asarida yuzdan ortiqroq kimyoviy toza
moddalar, aralashmalar va kimyoviy jarayonlar (haydash, qayta kristallash, tozalash,
sublimatsiyalash) haqida fikrlar berilgan.O'rta Osyoda birinchi bo'lib, dorishunoslik
ilmi "Saydana" haqida Abu Rayhon Muhammad Ibn Ahmad Beruniy o'zining "kitob
as-saydanafi-t-tibb" nomli asarini yozdi. Meditsina sohasida Sharqda yozilgan ko'p
asarlar
orasida
dorishunoslikka
oid
boblari
bo'lgan
va
ahamiyatli
hisoblaydiganlaridan biri Abu Bakr Ar-Roziyning "Tib ilmining barcha sohasini o'z
Do'stlaringiz bilan baham: |
