―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
26 
www.academiascience.uz
3-rasmda esa, qiymatlar chizg‘ichiga pastki qator businkalaridan 1 businka tegib 
turibdi. Demak hisob 1. Ya‘ni abakusga 1 soni yozilgan. Bu holatni qo‘l orqali 
ko‘rsatganimizda o‘ng qo‘lning ko‘rsatkich barmog‘idan foydalaniladi. Boshqa 
barmoqlar rasmda ko‘rsatilganidek, bukilgan holatda bo‘ladi. 
2, 3, 4 sonlarini yozish 4-5-6-rasmlarda ko‘rsatilganidek, o‘ng qo‘l barmoqlari 
orqali ifodalanadi. Yuqoriga 2 businka surilsa javob 2 bo‘ladi. Barmoqlarda esa 
ko‘rsatkich va o‘rta barmoq ishlatiladi. 3 sonini yozishda esa barmoqlardan 
ko‘rsatkich, o‘rta va nomsiz barmoqlar ishlatiladi, abakusda 3 businka suriladi. 4 
sonini yozish ham shunday amalga oshiriladi ya‘ni, ko‘rsatkich, o‘rta, nomsiz, 
kichkina barmoqlar ishlatiladi. Abakus sshyotida esa, pastki qator businkalari qiymat 
chizig‘igacha yuqori suriladi. 5 sonini yozishda abakusda yuqori qatorda joylashgan 
businka qiymat chizg‘ichiga tegishi bilan erishiladi va barmoqlar usulida bosh 
barmoq orqali ifodalanadi (7-rasm). 
4-rasm 
5-rasm 
6-rasm 
7-rasm 
6 sonini abakusda yozishda pastki qator 1 businkasi va yuqori qator businkasi 
birgalikda qiymat chizg‘ichiga bir vaqtda tehib turishi kerak. Barmoqlardan esa 
ko‘rsatkich barmoq ba bosh barmoq ishlatiladi (8-rasm). 7,8,9, sonlari ham shu tarzda 
amalga oshiriladi (9-10-11-rasmlar)
8-rasm 
9-rasm
10-rasm 
11-rasm 
Demak, o‘ng qo‘l barmoqlari yordamida birlik sonlarni ya‘ni 1 dan 9 gacha 
bo‘lgan sonlarni ifodalashimiz mumkun. Ikki xonali sonlarni esa, ikki qo‘limiz 
barmoqlari orqali aks ettirish mumkun bo‘ladi. O‘ng qo‘limizda 1 soni chap 
qo‘limizdagi 10 soni bilan bir xil aks ettiriladi. 10 sonini yozish uchun chap qo‘lning 
ko‘rsatkich barmog‘idan foydalaniladi. Demak, 2soni 20 soni bilan, 3 soni 30 soni 
bilan, 4 soni 40 soni bilan, 5 soni 50 soni bilan, 6 soni 60 soni bilan, 7 soni 70 soni 

---