Ijtimoiy xulq-atvor psixologiyasi

IJTIMOIY XULQ-ATVOR PSIXOLOGIYASI.
Reja.

1. 
   Ijtimoiy xulq-atvor xususiyatlar.
   
2. 
   Alturizim va talirantlik tushunchalari mazmuni.
   
3. 
   Ijtimoiy xulq-atvorda aggressiya.
   
4. 
   Deviant xulq-atvor
   

1. 
   Ijtimoiy xulq-atvor xususiyatlar.
   

Yoshbo’lishiga qarmay 21 asr bizga inson bu hayoti va madaniyati o’z hohish va istaklari atrofida aylanadigan ijtimoiy ibdivid ekanligini eslatdi.

AQShda 2001 yilning 11 sentyabrida 19 inson dashatli tarzda qon to’kdilar. Bu voqea insonlarda qo’rquv, jahl va qasd ruhini ko’tardi. Ammo, shuningdek, bu xodisa insonlar qalbida g’amxo’rlik va mehr hislarrini ham uyg’otdi. Odamzot minglab boshqa insonlarni qirishiga, ularning yuragida qaxr isyon ko’tarib, boshqalarga nisbatan bunday kuch ishlatishlariga nima sabab bo’ladi? Qiziq, boshqa bir toifa insonlar biron-bir hudbinliksiz odamlarga yordam qo’lini cho’zishiga nima sabab bo’ladi?

Barcha bu savolar yana bir bora, 2003 yil Darfun (Sudan) voqealari va Iroq urushi (ba’zi manbaalarga asosan og’ir yaralanganlar 151,000 va halok bo’lganlar 2002-2006 yillar davomida 1 milliondan ko’pni tashkil etgan) davomida taraldi. Qanday omillar dunyo yetakchilari u yoki bu qarorlarni qabul qilishlariga ta’sir ko’rsatadi? Qanday usul bilan biz dunyoning jalmushtlarini mehr qabul qilishi uchun ocha olamiz?

Bu asr amerikaliklarning irs, jins va milliy tegishliligiga bo’lgan munosabatlarini ham o’zgartirdi. Masalan, 2008-yilning prezidentlikka davogar shaxslari orasida 60-yoshlik ayol (HilariKlinton), 46-yoshli ko’pmillatli shaxs (Barak Obama), 71-yoshli (DjonMakkeyn) lar ishtirok etishdi. Bor yo’g’i bir necha ovoz barchasini o’zgartirishga qodirligini bilgan nomzodlar insonlarga ta’sir ko’rsatish maqsadida millionlab dollarlarni sarf qildilar. Shunday ekan, biz qay usulda o’z munosabatlarimizni shakllantiramiz va ushbu munosabatlar bizning hayotimizga qanday ta’sir ko’rsatadi? ¹[3]

Although still young, this twenty-first century has dramatically reminded us that we are social animals whose lives and cultures revolve around how we think about, influence, and relate to one another.

On September 11, 2001, nineteen men with box cutters achieved a catastrophic vio-lence that triggered fright, outrage, and a lust for revenge. But it also triggered an out-pouring of compassion and care, including gifts of more money, food, clothing, and teddy bears than New Yorkers could possi¬bly use. What drives people to feel such ha-tred that they would destroy thousands of innocent lives? And what motivates the heroic altruism of those who died trying to save others and of the many more who reached out to those coping with loss?

Har kungi yangiliklar bizni navbatdagi yaxshilik va yomonlik, g’alaba va mag’lubiyat baxsi bilan tanishtirgan bir vaqtda, barchamiz o’zimizning shaxsiy sevgi va yo’qotishlardagi tajribamizni shakllantirish bilan yashaymiz. Nima uchun ba’zi odamlar bizni o’ziga jalb etadi va do’stlik va muhabbatning tafovuti nimadan iborat?

Insonlarning o’zaro birlashuvi juda kuchli va xatarli bo’lishi mumkin. Lekin, Romanist Germann Melvil “Biz faqat o’zimiz uchun yashay olmaymiz” deb ta’kidlagan. “Bizning hayotlarimiz o’zaro ko’rinmas iplar bilan bog’langan” deydi. Ommaviy psixologiya biz qay yo’sinda o’ylashimizni, qanday qilib o’zaro bog’liqligimizni o’rganadi.