Ijtimoiy-iqtisodiyot

 

 

2.3 Fermer xo’jaliklarini moddiy-texnik resurslar bilan ta’minlash va uni 

takomillashtirish 

 

Moddiy-texnik resurslari takror ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan 

barcha mehnat predmeti va mehnat vositalari yig’indisidan iborat. 

 

Fermer  xo’jaliklarining  moddiy-texnik  resurslari  tarkibiga  xom  ashyo, 

yonilg’i-moylash  materiallari,  ehtiyot  qismlar,  urug’lik  va  ko’chat,  mineral  va 

---

46 

 

organik  o’g’itlar,  yem-xashak  va  yosh  chorva  mollari,  texnika  vositalari  va 

boshqalar kiradi. 

 

Fermer  xo’jaligi  ishlab  chiqarishda  moddiy-texnika  vositalaridan 

foydalanishning o’ziga xos xususiyatlari mavjud. 

 

Fermer  xo’jaligida  moddiy-texnika  vositalaridan  foydalanish  mavsumiy 

xarakterga  egakigi  ulardan  foydalanish  samaradorligini  oshirish  bilan  bog’liq 

muammolarni keltirib chiqaradi (ayniqsa o’rim-yig’im kombaynlari, seyalkalar va 

shu kabi texnika-mashinalar): 

-  moddiy-buyumlashgan  ko’rinishidagi  moddiy-texnika  resusrlari  tabiiy 

sharoitlar  ta’siriga  uchraydi  va  ularni  saqlash  bo’yicha  sarf-xarajatlar  qilinishini 

talab etadi; 

-  fermer  xo’jaligida  foydalaniladigan  moddiy-texnika  resurslari  tarkibiga 

jonli  organizmalar, o’simliklar va chorva mollari ham kiradi; 

-  ishlab  chiqarishda  foydalaniladigan  ayrim  moddiy  resurslar  shu 

xo’jalikning  o’zida  yaratiladi  (chorvachilikda  foydalaniladigan  yem-xashak, 

o’simlikchilikda urug’chilik, organik o’g’itlar va boshq). 

  Iqtisodiy  nazariyaning  asosiy  qonuniyatlaridan  biri  moddiy  resurslarning 

cheklanganligi  bilan  bog’liq.  Shu  munosabat  bilan  har  bir  xo’jalik  yurutuvchi 

sub’yekt o’z ixtiyoridagi kamyob resurslardan samarali foydalanishga, ya’ni ishlab 

chiqarish  jarayoniga  sarflangan  har  bir  birlik  cheklangan  resurslar  hisobiga 

maksimal  miqdorda  mahsulot  ishlab  chiqarishgaintiladi.  Buning  uchun  esa, 

resusrlarning  to’liq  bandligiga  va  ishlab  chiqarishning  to’liq  hajmiga  erishish 

lozim. 

 

To’liq  bandlik  ishlab  chiarishga  yaroqli  barcha  resurslardan  foydalanish 

lozimligini  ko’rsatadi.  Bunda  texnika  va  texnologiyalar  bekor  turib  qolmasligi, 

kapital qo’yilmalar va boshqa resurslar harakatsiz yotmasligi zarur. 

 

Ishlab  chiqarishning  to’liq  hajmi  resurslardan  shunday  samarali 

foydalanish lozimligini ko’rsatadiki, bunday ishlab chiqarishga jalb etilgan har bir 

birlik resurs yaratilayotgan umumiy mahsulot hajmiga imkon qadar ko’proq hissa 

qo’shsin. 

---

47 

 

 

Resurslar  cheklanganligi  ulardan  foydalanishni  takomillashtirish  va 

samaradorligini  oshirish  yo’llarini  izlab  topishni  talab  qiladi.  Buning  uchun 

xo’jalik  resurslar  tejamkorligi  va  ulardan  oqilona  foydalanish  bo’yich  tashkiliy, 

iqtisodiy va texnik-texnologik tadbirlar tizimini ishlab chiqishi maqsadga muvofiq. 

 

Respublikamiz  qishloq  xo’jaligida  shakillanib  kelayotgan  dehqon  va 

fermer  xo’jaliklarining  mustahkam  oyoqqa  turishi  va  barqaror  sur’atlar  bilan 

rivojlanishi uchun ularning moddiy-texnika bazasini yuksaltirishga e’tibor qaratish 

lozim. 

 

Dehqon  va  fermer  xo’jaliklari  uyushmasining  hisobot  ma’lumotlariga  

ko’ra fermer xo’jaliklarining urug’lik, yonilg’i-moylash materiallari, mineral o’g’it 

va  boshqa  moddiy  resurslarga  bo’lgan  ehtiyoji  tegishli  korxona  va  tashkilotlar 

tomonidan to’liq qondirilmayapdi. 

 

Quyidagi  2.3.1-jadvalda  Samarqand  viloyatida  fermer  xo’jaliklarini 

texnika bilan ta’minlanganligi haqida ma’lumot berilgan.