Ijtimoiy hodisa deyiladi. Til jamiyat a’zolari yordamida shakllantirilib, rivojlantirilib boriladi. Til birliklari

§ Unli va undosh fonemalar. Ularning o‘zaro munosabati
Fonemalar 2 ta katta guruhga bo‘linadi:

• 
  Unlilar
  
• 
  Undoshlar
  

UNLILAR

Faqat un (ovoz) dan iborat bo‘lgan va bo‘g‘in hosil qila oladigan fonemalarga unli fonemalar deyiladi. Hozirgi o‘zbek adabiy tilida 6 ta unli fonema mavjud: u, a, o‘, o, e, i.

UNLILARDA:

• 
  ohangdorlik yuqori;
  
• 
  faqat ovoz bo‘ladi;
  
• 
  o‘zbek tilida yonma-yon kelmaydi. Masalan, soat, mutolaa, tabiiy, manfaat, taajjub – o‘zbekcha so‘z emas;
  
• 
  xohlagancha cho‘zib talaffuz qilish mumkin. Masalan, Y-u-u-u-u-u-u-u-r, muhabbat, ketdik bu yerdan. (Qo‘shiqdan);
  
• 
  urg‘u oladi. Masalan, òlma, rúchka va h.k.;
  
• 
  bo‘g‘in hosil qila oladi. Hatto bir unli ham. Masalan, o-ta, o-na, o-pa, a-ka va h.k.
  

Unlilarda klassifikatsiya (bo‘linish)

Unlilar 3 xil yo‘l bilan bo‘linadi. Bunda faol nutq a’zolaridan bo‘lgan lab va tilning harakati va holati asos bo‘ladi.

UNLILAR KLASSIFIKATSIYASI

CFDF

Tilning gorizontal holatiga ko‘ra

Lablarning ishtirokiga ko‘ra



Tilning vertikal harakatiga ko‘ra