Ijtimoiiy fanlar

2-MAVZU:  
O’ZBEKISTON INSONIYAT SIVILIZATSIYASI QADIMGI O’CHOQLARIDAN BIRI. 
REJA: 
1.  Insoniyatning  dastlabki  ajdodlari.  O’zbekiston  hududida  eng  qadimgi  odamlar  hayotining 
izlari. Paleolit. 
2. Miloddan avvalgi XII-IV ming yilliklarda O’rta Osiyo. Mezolit, neolit, eneolit davrlari. 
3. Bronza davrining yutuqlari. 
 
TAYANCH TUSHUNCHA VA IBORALAR: 
Sivilizatsiya,  rivojlanishdagi  notekislik,  antropogenez  jarayonlari,  paleolit,  mezolit,  neolit, 
eneolit, Ashel, Muste, Teshiktosh, Joytun, Hisor, Kaltaminor, Sarazm, Zamonbobo, Sopolli, Ne-
andertal, Kromonon, Zarautsoy, matriarxat, patriarxat. 
 
O’zbekiston  hududlari  eng  qadimgi  davrlardan  boshlab  jahon  sivilizatsiyasining 
o’choqlaridan  biri  ekanligiga  ilmiy  jihatdan  hech  qanday  shubha  yo’q.  O’zbekiston  va  O’rta 
Osiyo  hududlarida  olib  borilayotgan  keng  miqyosdagi  tadqiqot  ishlarining  natijalari  ham 
Vatanimizning jahon sivilizatsiyasida tutgan o’rnini tasdiqlaydi. 
Dunyoning turli burchaklarida yashaydigan xalqlarning turli davrlarda, ijtimoiy-iqtisodiy va 
madaniy  jarayonlarda  erishgan  yutug’lari  hamda  taraqqiyot  bosqichiga  ko’tarilishini 
sivilizatsiya tushunchasi o’zida aks ettiradi. Bu taraqqiyot bosqichi insoniyatning paydo bo’lishi 
va rivojlanishi, jamiyatning rivojlanish darajasi, moddiy va ma’naviy madaniyatning yuksalishi, 
qabilalar va xalqlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlar bilan izohlanadi. 
O’rta Osiyo sivilizatsiyasi turli hududlarda turli davrlarda paydo bo’ldi va rivojlandi. Misol 
uchun, janubiy hududlarda yashagan qadimgi qabilalar miloddan avvalgi VI ming yillikdayoq 
dehqonchilikka  o’tib,  unumdor  xo’jalikni  rivojlantirgan  bo’lsalar,  bu  davrda  shimoliy 
hududlardagi  qabilalar  asosan  ovchilik,  baliqchilik  va  chorvachilikning  ilk  shakllari  bilan 
shug’ullanganlar.  Bu  notekislik  jarayonini  tabiiy  geografik  sharoitlar  va  o’zaro  munosabatlar 
bilan izohlash mumkin. Bu o’rinda O’rta Osiyoning cho’l va dasht hududlari hamda tog’oldi va 
daryo  vohalari  hududlarining  rivojlanish  darajasidagi  madaniy  notekislikni  taqqoslab  ko’rish 
(KopetdoQ,  Hisor,  Zarafshon  tog’oldi  hududlari  hamda  Qizilqum,  Qoraqum,  Qashqadaryo  va 
Zarafshon vohasining dasht hududlari) muhimdir. 
Undan  tashqari,  O’rta  Osiyoda  turli-tuman  madaniyat  yaratgan  qadimgi  aholining  neolit 
davridayoq,  ya’ni  miloddan  avvalgi  VI-IV  ming  yilliklardagi  o’zaro  munosabatlari  va  bu 
aholining  SHarqdagi,  dastavval  Old  Osiyodagi  boshqa  qadimgi  sivilizatsiya  o’choqlari  bilan 
uzviy aloqada bo’lishi ham mahalliy sivilizatsiyaning rivojlanishiga katta ta’sir ko’rsatgan. 
O’rta  Osiyo  hududida  ibtidoiy  jamoa  tuzumi.Antropogenez  jarayonlari:  Ibtidoiy  jamoa  tu-
zumi  kishilik  jamiyati  taraqqiyotidagi  eng  uzoq  davom  etgan  va  eng  qadimgi  davridir.  Bu 
davrni yozma manbalar asosida o’rganib bo’lmaydi. SHuning uchun ham bu davrni chuqur o’r-
ganishda  arxeologiya,  etnografiya,  antropologiya  kabi  fanlarning  ahamiyati  beqiyosdir. 
Qadimgi  odamlar  o’z  faoliyati  davrida  atrof-muhitga ta’sir ko’rsatib,  kundalik  hayotda  o’ziga 
zarur bo’ladigan mehnat qurollari yasagan, yashash uchun makonlar tanlagan, keyinchalik esa 
boshpanalar qurganlar. O’z navbatida bu jarayonlar inson faoliyatiga ta’sir ko’rsatgan. 
Hozirgi  paytda  O’rta  Osiyo  hududida  ibtidoiy  jamiyat  rivojlanishining  alohida  bosqichlari