|
2-bosqich
Asosiy
bosqich
(15 daqiqa)
2.6. Talabalarga “O’zbekistonni xalqaro tashkilotlar
faoliyatidagi ishtiroki to’g`risida sizga nimalar ma’lum?”
degan savol beradi.
2.7. Javoblarni to’ldirish maqsadida O’zbekistonning
xalqaro tashkilotlar faoliyatidagi ishtiroki to’g`risidagi
ma’lumotlarni to’liqroq slaydlar orqali tushuntirib beradi
(ilova).
3.
Yakuniybosqi
ch
(10daqiqa)
3.1. Mavzu bo’yicha talabalarda yuzaga kelgan savollarga
javob beradi, yakunlovchi xulosa qiladi.
3.2. Mustaqil ishlash uchun Insert texnikasi asosida o’quv
materialining 4-6 savolini o’rganish vazifasini beradi:
(ilova). Insert texnikasidan foydalanish qoidasini eslatadi
(ilova).
Savollar beradi.
Vazifani yozib
oladi.
199
quyidagi davrlarga bo’linadi:
1. Paleolit («palayos»-qadimgi, «litos»-tosh) davri; bundan taxminan 800 ming yil ilgari
boshlanib, 15-12 ming yil ilgari tugaydi; o’z navbatida bu davr uchga bo’linadi;
a) ilk paleolit-Ashel davri, 800-100 ming yilni o’z ichiga oladi;
b) o’rta paleolit-Muste davri, miloddan avvalgi 100-40 ming yilliklar;
v) so’nggi paleolit-miloddan avvalgi 40-12 ming yillik.
2. Mezolit («mezos»-o’rta, «litos»-tosh) miloddan avvalgi 12-7 ming yilliklar.
3. Neolit («neos»-yangi tosh)-miloddan avvalgi 6-4 ming yilliklar.
4. Eneolit (mis-tosh davri)-miloddan avvalgi 4 ming yillikning oxiri-3 ming yillikning boshi.
5. Bronza davri-miloddan avvalgi 3-2 ming yilliklar.
6. Temir davri-miloddan avvalgi 1-ming yillikning boshlaridan.
O’zbekiston hududlaridagi eng qadimgi odamlarning manzilgohlari Farg’ona vodiysidagi
Selung’ur, Toshkent viloyatidagi Ko’lbuloq, Buxorodagi Uchtut makonlaridan topilgan. Bu
davr odamlari toshlardan qo’pol qurollar (chopperlar) yasab, termachilik va jamoa bo’lib ov
qilish bilan shug’ullanishgan. Ilk paleolit davri odamlari jismoniy jihatdan ham, aqliy jihatdan
ham hozirgi odamlardan farq qilishgan. Ular tabiat oldida ojiz bo’lib, unda tayyor bo’lgan
mahsulotlarni o’zlashtirganlar. Ular na diniy tushunchani, na dehqonchilikni va na chorvachili-
kni bilganlar.
O’rta paleolit davri makonlari Toshkent vohasidagi Obirahmat, Xo’jakent, Samarqanddagi
Omonqo’ton, Boysun tog’laridagi Teshiktosh kabi ko’pgina makonlardan aniqlangan bo’lib,
ulardan shu davrga oid ko’pgina turli-tuman toshdan yasalgan mehnat qurollari topilgan. Obi-
rahmat makoni yoysimon shaklda bo’lib, bu yerda 10 m qalinlikdagi 21 ta madaniy qatlam
aniqlangan. Topilmalar orasida nukleuslar, parrakchalar, o’tkir uchli sixchalar, qirg’ichlar
uchraydi, shuningdek, turli hayvonlar suyaklari ham ko’pchilikni tashkil etadi. YAna bir mash-
hur yodgorlik Teshiktosh Qor makoni bo’lib, bu yerdan turli-tuman qurollar va hayvon suyak-
laridan tashqari, 9-10 yashar bolaning qabri qazib ochilgan. Qabrdagi murdaning yoniga turli
tosh qurollar va arxar shoxi qadab qo’yilgan.
O’rta paleolit davriga kelib ibtidoiy jamiyat odamlarining mehnat qurollari takomillashib,
turmushida yangi unsurlar paydo bo’la boshlaydi. Eng muhimi, ibtidoiy to’dadan urug’chilik
jamoasiga o’tish boshlanadi. SHimoldan ulkan muzlik siljib kelishi natijasida olov kashf etiladi.
Odamlar o’choqlar atroflarida to’lanib, ibtidoiy turar-joylarga asos soldilar. Jamoa bo’lib ov
qilish paydo bo’ldi.
So’nggi paleolit qadimgi tosh asrining so’nggi bosqichidir. Bu davrga oid makonlar Ohanga-
rondagi Ko’lbuloq, Toshkentning Qarbidagi Bo’zsuv 1 hamda Samarqand shahridan topilgan.
Ulardan topilgan topilmalar orasida qirg’ichlar, kesgichlar, sixchalar, pichoqlar, boltalar kabi
qurollar bor. Bu davrga kelib odamlar faqat tog’li hududlarga emas, tekisliklarga ham tarqala
boshlaydilar. Bu davrning eng katta yutug’i urug’chilik tuzumiga (matriarxat) o’tilishidir.
Paleolit davriga xulosa yasab shuni aytish mumkinki, bu davrda ibtidoiy odamlar xo’jalik
yuritishning eng oddiy yo’llaridan (terib-termachlab) murakkabroq ko’rinishlariga (ovchilik,
baliqchilik) ga o’tdilar. Olov kashf etildi. Ibtidoiy turar-joylar o’zlashtirildi. Insoniyat ibtidoiy
poda davridan urug’chilik tuzumiga o’tdi. Mehnat qurollari takomillashib, turlari ko’paya bordi.
SHuningdek, bu davr ibtidoiy odamlari orasida dastlabki diniy qarashlar paydo bo’ldi.
Mezolit davri yodgorliklari Surxondaryodagi Machoy Qor makonidan, Markaziy Farg’onan-
198
Do'stlaringiz bilan baham: |
