I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

31
-§. YERNING SUN’IY YO‘LDOSHLARI
Raketaning  Yer  atrofida  aylanishi  uchun  zarur  bo‘lgan  tezlik
Agar raketa bir necha kilometr balandlikda birinchi kosmik tezlik bilan 
uchsa,  havoning  qarshiligi  va  ishqalanishi  tufayli  qiziydi  va  yonib  ketadi. 
Havosiz bo‘shliqdagina raketa shunday katta tezlikda harakatlana oladi. 
Yerdan bir necha yuz kilometr balandlikdagi muhitni deyarli havosiz deyish 
mumkin. Shuning uchun kosmosga uchirilgan raketalar shunday balandlik-
da uchib yuradi. Raketa, masalan, h  =  300  km  balandlikda  Yer  atrofida 
aylanma harakat qilishi uchun birinchi kosmik tezlik qancha bo‘lishi kerak? 
Birinchi kosmik tezlikning υ
1
2
 = gr formulasidagi r o‘rniga r + h masofa 
qo‘yiladi. Yer sirtidan balandlikka ko‘tarilgan sari erkin tushish tezlanishi g 
ning qiymati kamayib boradi. Yer sirtidan 300 km balandlikda erkin tushish 
tezlanishi  g  =  9,0  m/s
2 
bo‘ladi.  Hisoblashlarga  ko‘ra,  300  km  balandlikda 
Yer  shari  atrofida  aylana  bo‘ylab  harakat  qilish  uchun  raketaning  tezligi 
7,7 km/s bo‘lishi kerak.