I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Kosmosning zabt etilishi
Insoniyat  tarixida  birinchi  marta  1957-yil  4-ok-
tyabrda 83 kg massali raketa quvvatli eltuvchi-ra-
keta yordamida zaruriy balandlikka olib chiqilib, 
unga birinchi kosmik tezlik berishga erishilgan. 
Shar shaklidagi bu raketa Yer atrofida aylana bosh-
lagan, ya’ni sun’iy yo‘ldoshga aylangan. 
1961-yil  12-aprelda  birinchi  marta  inson  kos-
mosga uchdi. Yerdan ko‘tariligan «Vostok» kosmik 
kemasida Yuriy Gagarin sayyo ramizni bir marta 
aylanib, Yerga eson-omon qaytib tushgan. Shu 
davrdan e’tiboran kosmosni zabt etish va keng 
ko‘lamda o‘rganish boshlanib ketdi. Yuzlab kosmonavtlar va astronavtlar 
kosmik  kemalarda  Yer  atrofini  orbita  bo‘ylab  aylanib,  turli  tadqiqotlarni 
o‘tkazdilar. 
Kosmosni zabt etishda yana bir buyuk yutuq – 
1969-yil  21-iyulda  astronavtlar  N.  Armstrong  va 
E. Oldrin boshqargan kosmik kema Oyga yumshoq 
qo‘ndi, inson ilk bor Oyga qadam qo‘ydi.   
Kosmosni zabt etishda o‘lkamizda tug‘i lib, voyaga 
yetgan kosmonavtlar ham munosib hissa qo‘shganlar. 
Toshkent viloyatining Iskandar qishlog‘ida tug‘ilgan 
uchuvchi-kosmonavt  Vladimir  Jonibekov  5  marta 
(1978, 1981, 1982, 1984, 1985) kosmosga parvoz 
qilib, orbitada jami 145 kun bo‘lgan. Shu davrda 
ikki marta ochiq kosmosga chiqib, kosmik apparat-
ning sirtqi qismini ta’mirlashda ishtirok etgan. Kos-
monavtika  sohasidagi  buyuk  xizmatlari  uchun  ikki 
marta Qahramon unvoniga sazovor bo‘lgan (1978, 
1981). 1985-yilda unga aviatsiya general-mayori har-
biy unvoni berilgan. O‘zbekistonlik uchuvchi-kos-
monavtga Toshkentda byust o‘rnatilgan.
1998-yil  22-yanvarda  xalqaro  ekiрaj  tarkibida 
Qirg‘izistonning O‘sh shahrida tug‘ilgan o‘zbek 
o‘g‘loni  Solijon  Shariрov  Amerika  Qo‘shma  Shtat-
lari  kosmik  kemasida  kosmosga  uchdi.  2004-yilda 
S.  Shariрov  ikkinchi  marta  kosmosga  parvoz  qildi.