Navoiy davlat pedagogika instituti xorijiy tillar fakulteti ingliz tilshunosligi

1. Frazeologik kalka

2. Frazeologik yarim kalkalarga bo’ladi.

Frazeologik kalka deganda, tildagi iboraning ikkinchi tilga so’zma-so’z tarjima qilishni ko’zda tutadiki tarjima qilingan ibora to’la mos keladi. O’zbek tiliga nisbatan rus tilida bu yo’l anch taraqqiy etgan:

“struggle for life” , “to be or not to be” // “борба за жизнь”, “быт или не быт”. Ularning bir birlariga to’la mos ekanligini quyidagicha izohlaydi: 1) struggle- борба, for- за, life- жизнь; 2) to be- быт, or- или, not to be- не быт.

Frazeologik yarim kalka deganda, u, komponentlarining bir qismi so’zma- so’z tarjima qilinish orqali, boshqa bir qismi esa translatsiya yo’li bilan boshqa tilga o’zlashtirish frazeologik iboralarni ko’zda tutadi:

“Uncle Sam”, “yellow-press”// “Дядя Сем”, “ Желтая пресса”

Frazeologik iboralarning kalka yo’li bilan tarjima qilishning N.M. Shansky tomonidan keltirilgan bu ikki usul tarjimada bo’lgan barcha holatlarni qamrab olmaydi.

Tarjimada asar tarjimasining yana bir yo’li borki, buni tarjimon faqatgina yuqorida qayd etib o’tilgan tarjimaning uch yo’lidan foydalanishning iloji bo’lmagandagina qo’llashi mumkin. Bunda u yoki bu frazeologik iborani bir tildan ikkinchi tilga tarjima qilganda, tarjimon iborani ibora orqali emas, balki uning ma’nosi erkin ma’nodagi so’z yoki so’z birikmalar yordamida tushuntirish orqali beradi. Bu esa, originaldagi iborada aks etgan obrazlilik va badiiylikning susayoishiga, ko’proq yo’qolishiga olib keladi:

“to be in a devil of state”// ahvoli juda og’ir bo’lmoq

“Tom Soyerning boshdan kechirganlari” (Mark Tven) asaridan olingan ushbu misolda :

The howling stopped. Tom picked up his ears. “to pick up one’s ears” frazeologik iborasi qo’llanilgan bo’lib, bu iboraning o’zbek tilida “quloqni dikkaytirmoq” degan ekvivalentini qo’yib, tasviriy usuldan foydalanilgan, natijada , originaldagi badiiylik, ta’sirchyanlik susayib qolgan.