Mavzu : 36-§ vodorod xloridning suvli eritmasi kislota xossani namoyon qilishini qanday izohlaysiz? Xlorning eng muhim birikmalaridan biri vodorod xloriddir. Uning kimyoviy formulasi hcl

Oltingugurtni gazlardan olish uchun N₂S va SO₂ ni yukori xaroratda katalizator ishtirokida o‘tkaziladi.

2N₂S + SO₂ = 3S + 2H₂O

Oltingugurt sulfatlarga uglerod ta’sir ettitilganda xam xosil bo‘ladi:

CaSO₄ + 4C = 4CO + CaS

Tibbiyot maksadlari uchun kerak bo‘ladigan oltingugurt natriy tiosulfatdan olinadi:

Na₂S₂O₃ + H₂SO₄ = H₂S₂O₃ + Na₂SO₄

H₂S₂O₃ = H₂O + SO₂ + S

Oltingugurtdan SS₂ , kora porox, gugurt, oltingugurtli bo‘yoklar, sulfat kislota va boshkalar olinadi.

Kimyoviy xossalari. Kuchli oksidlovchilar bilan, o‘zining elektronlarini berib kaytaruvchanlik xossasini namoyon kiladi.

S + O₂ = SO₂ S + 3F₂ = SF₆

S + 6HNO₃ = H₂SO₄ + 6NO₂ + 2HOH

kaytaruvchilar bilan oltingugurt oksidlovchi bo‘ladi:

1) Zn + S = ZnS 2) 3S + 6KOH = K₂SO₃ + 2K₂S + 3HOH

3) H₂ + S = H₂S 4) Na₂SO₃ + S = Na₂S₂O₃

Laboratoriya ishi. Xlorid kislota, galogenidlar va yod uchun sifat reaksiyalari

1. Quyidagi jadvalni daftaringizga ko‘chirib oling.

Reagent	HCl	NaCl	NaBr	NaJ
AgNO3 eritmasi	1	2	3	4

2. To‘rtta probirka oling. Ularning birinchisiga HCl, ikkinchisiga NaCl, uchinchisiga NaBr va to‘rtinchisiga NaJ tuzlarining eritmalaridan 1—2 ml dan quying.

3. Eritmalar quyilgan probirkalarga navbatma-navbat AgNO₃ eritmasidan 0,5 ml (3—4 tomchidan) quying.

4. Sodir bo‘lgan o‘zgarishlarni kuzating. Reaksiya tenglamalarini yozing. Natijalarni jadvalga yozing.

5. Probirkaga kraxmal kleysteridan 3—4 tomchi quying. Uning ustiga yodning spirtdagi eritmasidan 1 tomchi tomizing. Sodir bo‘lgan o‘zgarishni kuzating.

6. Kartoshka va non bo‘laklariga yodning spirtdagi eritmasidan 1—2 tomchi tomizing. Sodir bo‘lgan o‘zgarishlarni kuzating. Kuzatish natijalariga asoslanib o‘z fikringizni bildiring.

Laboratoriya ishi. Tuproq eritmasi tarkibida xloridlarning borligini aniqlash

1. Maktab tajriba maydonidan olingan tuproq namunasini suvga solib, yaxshilab aralashtiring. Hosil bo‘lgan loyqa "eritmani" filtrlang.

2. Filtrdan o‘tgan eritmada xlor ioni borligini tekshiring.

5-Labaratoriya ishi. Galogenlarning birikmalari eritmalaridan bir-birini siqib chiqarishi

1. Quyidagi jadvalni daftaringizga ko‘chirib oling.

	NaCl	NaBr	NaJ
Cl2
Br2
J2

2. Ikkita probirkaning biriga natriy bromid, ikkinchisiga natriy yodid eritmasidan 3—4 ml dan quying.

3. Probirkalardagi eritmalarga xlorli suvdan 1—2 ml dan quying. Sodir bo‘lgan o‘zgarishlarni kuzating va reaksiya tenglamalarini yozing.

4. Probirkaga natriy yodid eritmasidan 3—4 ml quying, uning ustiga bromli suvdan 1-2ml quying. Sodir bo‘lgan o‘zgarishlarni kuzating, reaksiya tenglamalarini yozing.

5. Ikkita probirkaga 3-4 ml dan osh tuzi eritmasidan quying. Probirkalarning biriga bromli suvdan 1—2 ml, ikkinchisiga yodning spirtdagi eritmasidan 1—2 ml quying. O‘zgarish sodir bo‘ldimi? Nima uchun?

Laboratoriya ishi.Galogenlarning suvda va organik erituvchilarda erishi

1. Probirkaga yod kristallaridan 3—4 bo‘lak solib, ustiga 1—2 ml suv quyib aralashtiring. Yodning suvda erishini kuzating. So‘ngra yodning suvli eritmasiga 1—2 ml benzol quying. Probirkani chayqating. Tindiring. Sodir bo‘lgan o‘zgarishlarni kuzating. Probirkada hosil bo‘lgan ikkita qatlam: suvli va benzol qatlamining rangiga e’tibor bering.

Yodning suvdagi va organik erituvchi — benzoldagi eruvchanligi haqida o‘z fikringizni bildiring.

Laboratoriya ishi. Oltingugurt va uning tabiiy birikmalari, namunalari bilan tanishish

Sizga o‘qituvchi tomonidan berilgan oltingugurt va uning tabiiy birikmalari namunalari bilan tanishing. Quyidagi jadvalni daftaringizga ko‘chirib oling va to‘ldiring.

№	Namuna nomi	Kimyoviy formulasi	Nisbiy molekular massasi	Tashqi ko‘rinishi	Suvda eruvchanligi
1	Oltingugurt
2	Pirit
3	Rux aldamasi
4	Gips

Laboratoriya ishi. Turli eritmalarda sulfat ioni borligini aniqlash

1. To‘rtta probirkaning birinchisida H₂SO₄, ikkinchisiga Na₂SO₄, uchinchisiga CuSO₄ va to‘rtinchisiga aluminiy sulfat eritmalaridan 2-3 ml dan quying.

2. Eritmalarning har biri ustiga 1-2 ml dan BaCl₂ eritmasidan quying.

3. Har bir probirkada sodir bo‘lgan o‘zgarishlarni kuzating. Reaksiya tenglamalarini yozing.



Laboratoriya ishi. Ammoniy tuzlariga so‘ndirilgan ohak ta’sir ettirib ammiak olish va uning xossalarini o‘rganish

1. Ammoniy xlorid va so‘ndirilgan ohakning 1,5:1 og‘irlik nisbatdagi aralashmasini tayyorlab probirkaga soling, probirka og‘zini gaz o‘tkazgich nay o‘rnatilgan tiqin bilan berkiting.



2. Aralashmani bir oz qizdiring. Ajralib chiqayotgan gazni probirkalarga yig‘ib oling.

3. Gaz bilan to‘lgan probirka (yoki silindr) ning og‘zini berkitgan holda kristallizatordan suvga tushiring. Nima kuzatiladi?

4. Gaz o‘tkazgich naydan chiqayotgan gazga fenolftalein shimdirilgan qog‘ozni tutib turing. Qanday hodisa sodir bo‘ladi?

5. Gaz o‘tkazgich naydan chiqayotgan gazga xlorid kislotaga botirib olingan shisha tayoqchani yaqinlashtiring. Qanday hodisa sodir bo‘ladi?

Yuqoridagi tajribalarda sodir bo‘lgan o‘zgarishlarning sababini tushuntiring. Reaksiyalarning tenglamalarini yozing.

Laboratoriya ishi. Mineral o‘g‘itlarning namunalari bilan tanishish

O‘qituvchi tomonidan berilgan mineral o‘g‘itlarning namunalarini diqqat bilan ko‘zdan kechiring.

Quyidagi jadvalni daftaringizga ko‘chirib oling va mineral o‘g‘itlarning xossalarini yozing.

№	Mineral o‘g‘it nomi	Formulasi	Nisbiy molekular massasi	Tashqi ko‘rinishdagi rangi	Suvda eruvchanligi
1
2
3
4
5