Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti metallurgiyaga kirish

Elektrometallurgik jarayonlarning turlari - Elektroliz – bu oksidlovchi qaytariluvchi jarayon bo’lib, tashqi manbadan olinadigan doimiy elektr toki ta’sirida elektrolitlarni suvli eritmalarida yoki ionli eritmalarida (rasplav) yuz beradi.

Metallurgiyada elektroliz quyidagi hollarda qo’llanadi:

- mis, rux, oltin metallurgiyasida, ishqorlarni, kislotalarni, tuzlarni suvli eritmalaridan (rudalarni tanlab eritish natijasida hosil bo’ladigan) ionlarni tiklash (qaytarish) yo’li bilan metallarni ajratib olishda;

- pirometallurgik usulda olingan xomaki metallarni (mis, nikel, titan) aralashmalardan tozalashda;

- erigan ftorid yoki xlorid oksidlaridan kimyoviy mustaxkam metall oksidlarini (alyuminiy, magniy, berilliy, titan va boshqalar) tiklashda;

- metall buyumlarni yuzasida mustaxkam, korroziyaga bardoshliligi yuqori, manzarali (dekorativ) qatlam (xromlash, nikellash, oltin bilan qoplash va boshqalar) hosil qilishda.

Elektroliz jarayonida ionlar elektr toki ta’sirida ma’lum yo’nalishda harakat qiladi: musbat zaryadlanganlar katodga, manfiy zaryadlanganlar anodga yo’naladi.

Yuqorida keltirilgan jarayonlardan tashqari, metallurgik zavodlarda yana bir qancha jarayonlar mavjud. Bu jarayonlarda kimyoviy reaksiyalar yuz bermaydi, lekin metallurgik ishlab chiqarishda ahamiyati beqiyosdir. Bunday jarayonlarga quyidagilar kiradi:

1) suyuq, qattiq, gazsimon mahsulotlarni tashish;

2) qattiq mahsulotlarni suyuq yoki ikki qattiq mahsulotni aralashtirish;

3) materiallarni quritish;

4) briketlash;

5) eritmalarni bug’latish;

6) changlarni ushlash;

7) zaharli va kerakli gazlarni ushlash va boshqalar.