Inson falsafasi

Odamni xayvondan ajratib turadigan eng asosiy tafovutlardan biri xulqdir. Bu farq yuqorida ko’rsatib o’tilgan tafovut – ongning mavjudligi bilan chambarchas bog’lik.Odam xulqi ong yordamida boshqariladi,lekin uning shakllanishida tabiiy omillar ,instinktlar,biologik extiyojlar rolini mutlaqo inkor kilish xaqiqatdan ko’z yumish bo’lur edi.

• Odamni xayvondan ajratib turadigan eng asosiy tafovutlardan biri xulqdir. Bu farq yuqorida ko’rsatib o’tilgan tafovut – ongning mavjudligi bilan chambarchas bog’lik.Odam xulqi ong yordamida boshqariladi,lekin uning shakllanishida tabiiy omillar ,instinktlar,biologik extiyojlar rolini mutlaqo inkor kilish xaqiqatdan ko’z yumish bo’lur edi.

• Tabiat kuchlariga qarshi kurash urug’ va qabiladagi barcha a’zolarning birlashishini takazo qilar edi. Mexnat va iste’mol kollektiv xarakterga ega bo’lgani uchun jamoa Etikai xam kollektiv xarakterda edi.Mexnat jarayonida odamlardagi iroda, o’zaro yordam singari tuygular tarbiyalanar va rivojlanar edi. Mexnat jarayonida shakllangan Etikaning odamlar orasidagi munosabatlarni tartibga solishi oqibatida xaqiqiy kishilik jamiyati vujudga keldi. Bu jamiyatda mexnat faqat oziq-ovqat, kiyim-kechak topish vositasigina bo’lib kolmasdan, tarbiyaning xam qudratli vositasiga aylandi.

• Ilmiy-texnika inqilobi davrida odamdagi biologik va ijtimoiy sifatlar birligining yangi kirralari namoyon bo’la boshladi. Ma’lumki, minglab yillik tarix odamning boshka turdagi mavjudotlarga nisbatan moslashuvchanligi kuchlirok ekanini ko’rsatdi.

• Genetika fanining kuzatishlari odam irsiyatida yuz berayotgan mutatsiyalar-o’zgarishlar tezlashib borayotganini ko’rsatmokda. Shu mutatsiyalar va yukorida aytilgan stresslar oqibatida tez sur’atlar bilan ko’payib borayotgan yurak-qon tomir kasalliklari insoniyat uchun xavf solmokda. Inson jismidagi biologik imkoniyatlar juda xavfli chegaraga yaqinlashmokda. Barcha kuchlarni ishga solib ana shu xavfni bartaraf kilish xozirgi kundagi eng muxim vazifalardan biridir.

• Falsafa fani insonning ma’naviyatga ega ekanligiga xam aloxida e’tibor beradi. Ma’naviyat insonning asosiy fazilatlaridan bo’lib xisoblanadi. Insonda ma’naviy asosda yashash va faoliyat ko’rsatishgina emas, balki, shu bilan birga uni egallash, rivojlantirish va takomillashtirish qobiliyati va iste’dodi xam mavjuddir. Ma’naviyat uz-uzidan paydo xam bo’lmaydi, rivojlanmaydi xam. Ma’naviyat insonga ona suti, ota namunasi, ajdodlar o’giti bilan birga singadi. (I. Karimov O’zbekiston buyuk kelajak sari. T. 1998, 60-bet). Ma’naviyat inson qalbida kamol topishi uchun u qalban va vijdonan, aql va ko’l bilan mexnat qilishi kerak.

• Ma’naviyat barkaror bo’lmagan joyda moddiy ne’matlar ishlab chiqarish va iste’mol qilish madaniyati yuqori bo’lmaydi. Ma’naviy qashshoq bo’lgan odam yetuk, farovon, madaniy turmush kechirish me’yorlarini xam bilmaydi. Ma’naviyati yetuk insonlar kelajakni oldindan kurishga, kiyinchiliklarni yengishga og’ir sharoitda xam yuksak maksadini oldiga kuyib, uni iymon va e’tikodi bilan yengishga qodir bo’ladilar.
• Ma’naviyat insonning o’zligini anglab olishda unga yordam beradi. O’zligini anglagan insongina, O’zligini anglagan millatgina kuchli davlat, adolatli jamiyat barpo eta oladi.