3
КИРИШ
Ўзбекистоннинг ижтимоий - иқтисодий соҳалардаги ривож-
ланишининг равон йўлга тушиб олиши кўп жиҳатдан жаҳон
интеллектуал салоҳиятида тўлақонли шерикчилик қила оладиган
мутахассисларни тайёрлашга боғлиқ бўлиб, ҳозирда
бундай
мутахассислар олдига “Интеллектуаллашган аср” ва “Ахборот-
лаштирилган жамият сари” каби асрларнинг фаол иштирокчиси
бўлишидек муҳим вазифа қўйилмоқда. Бундай вазифани ҳал этиш
эса бўлажак мутахассисларни,
илмий ва илмий - педагогик
ходимларни замонавий талаблар асосида тайёрлашга боғлиқ
бўлиб, булар бевосита ижодий жараён ва унга асосланган ижодий
фаолият билан боғлиқ бўлади. Шунингдек, бундай вазифаларни
ҳал қилишнинг самарали йўлларидан бири ҳам бўлажак
мутахассисларни ижодий фаолият билан бемалол шуғуллана
оладиган қилиб, яъни илмий тадқиқот асослари билан шуғуллана
олиш кўникма ва малакаларига эга қилиб тайёрлашга тўғри
келади. Бунга сабаб ижодий фаолият инсон ақлий фаолиятининг
маълум мақсадга йўналтирилган ижодий онгли – ҳаракатлари
мажмуасидан иборат бўлишлиги бизга маълум. Бундан кўзланган
мақсад ҳодиса ва жараёнлар тўғрисида янги билимга эга бўлиш,
уни такомиллаштириш ва улар асосида қўйилган
муаммо ечими
бўйича янги усул, услубият, техника,
технология кабиларни
яратишдан иборатдир.
Демак, замонавий мутахассис, илмий ва илмий - педагогик
ходимлар “янги фикр янги ғоя инновациялар” каби тизим асосида
фаолият юрита оладиган бўлсак,
ижодий фаолият билимларнинг
алгоритмик тузилмасидан иборат эканлиги келиб чиқади. Буни илм-
фан ва техника - технологияларнинг ривожланишида янги билимлар
ва уларни ўзлаштиришда шаклланган билимлар тизимини маълум
қонуният асосида асослашда ҳамда улардан билиш фаолиятини
такомиллаштиришда фойдаланишларда сезиш мумкин бўлади. Бу
қайд этилганлар мамлакатимиз келажагига кўп жиҳатдан илм - фан
соҳасидаги инновацион ўзгаришларга ва унга мос илмий тадқиқот
ишларига,
шунингдек, улар асосидаги замонамизнинг янги
истиқболли талабларига жавоб берадиган ижодий ишларнинг қай
тарзда олиб борилишига боғлиқ эканликларини кўрсатади. Бу илмий
4
тадқиқот ишларида муҳим талабларни ташкил этади. Шу сабабли,
ушбу соҳада шуғулланишда юқоридаги
талаб ва асослар мазкур
соҳанинг йўналтирувчи дидактик асоси бўла олади.
Мазкур тайёрланаётган тадқиқотчилар учун ёрдамчи дидактик
қўлланма ҳам ижодий фаолият билан шуғулланувчиларга дидактик
кўмак қилиш мақсадида тайёрланди. Бу магистратура таълим
босқичидаги “Илмий фаолият” блокига кирувчи “Илмий тадқиқот
иши” курсининг мақсад-вазифалари, профессор Х.А.Тўрақуловнинг
“Илмий ижодиёт методологияси” ва “Педагогик тадқиқотларда
ахборот тизимлари ва технологиялари”
номли монаграфиялари
ҳамда Х.А.Тўрақулов ва бошқаларнинг “Илмий тадқиқот асослари”
номли ўқув қўлланмалари ҳамда қатор йиллар давомида ўқитиш
натижалари асосида юзага келган. Бунга сабаб магистратура таълим
босқичи ўқув режасидаги фанлар ичида замонавий илмий тадқиқот
ишларининг мазмун-моҳияти ва олинган натижаларининг таҳлили
ҳамда улар асосида тайёрланган диссертацияни ҳимоя қилишгача
бўлган комплекс ёндашувни тўлиқ қамраб олувчи ёки дидактик
кўмаклашувчи ўқув адабиётлари жуда кам. Шу сабабли ҳам мазкур
ёрдамчи дидактик қўлланмада илмий тадқиқот асосларига тегишли
атама ва терминлар, шунингдек, умуммиллий тушунчалар бўйича бе-
риладиган саволлар ва уларга мос жавоблар ҳамда улардан ижодий
фаолиятда фойдаланишга услубий кўрсатмалар ҳақидаги маъ-
лумотлар берилади. Бунга сабаб мазкур тадқиқотчилар учун ёрдамчи
қўлланма орқали тадқиқотчига дидактик кўмак бериш, яъни уларни
илмий тадқиқот ишлари алифбоси билан қуроллантириш.
Ушбу ёрдамчи дидактик қўлланмадан фойдаланишни қулайлаш-
тириш мақсадида ундаги материаллар,
боблар ва унга мос
маълумотлар асосида келтирилади. (Маълумотлар – атамалар ва тер-
минлар ҳамда умуммиллий тушунчалар алфавит бўйича жой-
лаштирилган). Айрим атама ва терминларга бир неча хил таъриф ва
тавсиф берилганки, ундан турли йўналишдаги тадқиқотчилар фой-
даланади ва ўзлари учун мос таъриф ва тавсифни танлай оладилар.
Келтирилаётган жавоблардан ҳар бир тадқиқотчи (фойда-
ланувчи) ўз илмий муаммоси ечимини топишда тавсия сифатида ҳам
фойдаланиш мумкин бўлади.
Бу ёрдамчи дидактик қўлланма ҳақидаги фикр ва
мулоҳазаларни муаллифлар мамнуният билан қабул қилади.
