Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (carjis)

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS) 
ISSN (online): 2181-2454
Volume 2 | Issue 6 | Juni, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar | 
www.carjis.org 
DOI:
10.24412/2181-2454-2022-6-349-358 
 
E-mail: [e-mail] 
352 
bo’lgan viloyatlarda o’tkazildi. Turkiston Respublikasi Sovetlari Markaziy Ijroiya 
Komiteti 1921-yil 20-aprelda Butun Rossiya Markaziy Ijroiya Komitetining 21-
martdagi qonuniga muvofiq ravishda oziq-ovqat, yem-xashak, va xomashyo 
taqsimotini natura solig’i bilan almashtirish to’g’risida qaror qabul qildi
8
. 
 
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Turkiston Respublikasi Xalq Komissarlari Kengashi 1912-yil 8-avgustdagi 
qarorida 1921-1922-yillar uchun qishloq xo’jalikgi ishlab chiqarishning barcha asosiy 
turlari bo’yicha natura solig’i miqdorini belgilab berdi. Turkistondagi yig’ib 
olinadigan soliq hosil miqdoriga qarab mos emas, balki ekilgan yerning har bir tanobi 
uchun olinadigan bo’ldi. Bunda faqat olinadigan hosilning miqdorigina emas, shu 
bilan birga qoramol va mayda mollarning soni ham hisobga olinar edi. Qarorga 
muvofiq tehnik va maxsus ekinlar asosan markaz manfaatlari uchun zarur bo’lgan 
(paxta, qand, lavlagi, tamaki kabilarni) maydonini kengaytirish maqsadida, ekin 
maydonlarining 1/3 qismini soliq to’lashdan ozod qilindi. G’alla mahsulotlari 
(bug’doy, arpa, guruch kabilar) ekiladigan sug’orma va lamikor yerlar uchun 3 
tanobgacha bo’lgan maydon uchun -2 pud, 6 tanobgacha -4 pud, 12 tanobagcha -10 
pud, 48 tanobgacha -80 pud belgilangandi
9
.
Ob’yektiv jihatdan olganda yangi iqtisodiy siyosat ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishga imkon yaratdi. Ammo uni Turkistonda amalga oshirishda chuqur 
ziddiyatlar namayon bo’ldiki, bu murakkab mahalliy o’ziga xos xususiyatlar bilan 
chuqurlashib bordi. Chunki, bu siyosatning asl maqsadida sotsialistik pozitsiyani 
mustahkamlash vazifasi turar edi. Lekin kommunistik mafkuraning avvaldan 
mulkchilik xilma-xilgini, xususiy tadbirkorlikni, iqtisodiy va siyosiy fikr erkinligini 
inkor etishi sog’lom bozor infratuzilmalarini to’liq namayon bo’lishini cheklar, 
mustaqil ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish imkoniyatlariga to’siq bo’lardi. 
Leninning ko’rsatmasi asosida Respublika, Guberniya Iqtisodiy Kengashlari 
tuzila boshlandi. Shular qatori Turkistonda ham yangi iqtisodiy siyosatga o’tish 
davrida Turkiston Iqtisodiy Kengashi (Tурк ЭКОСО) 1921-ylning fevral oyida 
Toshkentda tashkil etildi
10
. 
Biroq Turkiston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi Markaziy Ijroiya 
Qo’mitasining 1921-yil 14-martdagi «Markaziy va mahalliy iqtisodiy organlarni 
8
«Известия». – Т.: 1921, 23 апрель. 
9
Сборник важнейших деректов, постановлений и распоряжений правителства ТААСР за 1917-1922 гг., изд. 
Комисси СНК, – Т., 1921. стр. 206.
10
Ўзбекистон ССР тарихи. Т. III. – Т., 1967. 345-бет.

---